فن آوری اطلاعات و ارتباطات چیست؟
فن آوری اطلاعات و ارتباطات چیست؟ در بخش اول به منظور آشنائی با ابعاد متفاوت فن آوری اطلاعات و ارتباطات به طرح سوالاتی در این رابطه پرداخته گردید. تفاوت بین اطلاعات و دانش، به این موضوع مهم اشاره می گردد که می توان اطلاعات را به منزله مواد اولیه تولید دانش در نظر گرفت. بین استفاده درست از اطلاعات و تولید دانش با توسعه، ارتباط مستقیم و تنگاتنگی وجود دارد.
در بخش دوم با تمرکز بر روی فن آوری اطلاعات و ارتباطات و ارائه تعاریف متفاوت، به بررسی زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، خواهیم پرداخت .
فن آوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT )
تفاوت فن آوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT) با فن آوری اطلاعات ( IT ) ، چیست؟ در فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، دستگاه ها و فن آوری های ارتباطی دارای جایگاهی خاص بوده و از عناصر اساسی به منظور استفاده از مزایا و دستاوردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات، محسوب می گردند. در ادامه با تعاریف متفاوت ICT ، بیشتر آشنا می شویم:
⦁ در اوایل سال ۱۹۹۰ به مجموعه سخت افزار، نرم افزار، شبکه و صنایع مرتبط به آنان، فن آوری اطلاعات ( IT ) گفته می شد. در فن آوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) ، تاکید و محوریت بر روی جنبه ارتباطی می باشد، بگونه ای که ارتباطات به منزله یک “باید” مطرح بوده که فن آوری اطلاعات بدون وجود آن امکان ارائه سرویس ها و خدمات را دارا نمی باشد.
⦁ فن آوری اطلاعات و ارتباطات،واژه ای است که به هر نوع دستگاه ارتباطی و یا برنامه نظیر: رادیو ، تلویزیون ، تلفن ها ی سلولی ، کامپیوتر ، نرم افزار ، سخت افزارهای شبکه ، سیستم های ماهواره اری و نظایر آن اطلاق شده که سرویس ها ،خدمات و برنامه های متعددی به آنان مرتبط می گردد( کنفرانس از راه دور ، آموزش از راه دور) .
⦁ فن آوری اطلاعات وارتباطات اغلب در یک مفهوم و جایگاه خاص مورد بررسی کاربردی دقییق تر قرار می گیرد نظیر: فن آوری اطلاعات وارتباطات در آموزش ، بهداشت ، کتابخانه ها و غیره .
⦁ فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، به مجموعه امکانات سخت افزاری، نرم افزاری ، شبکه ای و ارتباطی به منظور دستیابی مطلوب به اطلاعات ، گفته می شود .
⦁ همگرائی بین کامپیوتر و ارتباطات ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات را شکل می دهد .( پیوند بین کامپیوتر و بهره برداری از تمامی قابلیت های آن خصوصا” پردازش و ذخیره سازی داده با امکانات متعدد ارتباطی ) .
⦁ با این که تکنولوژی های مرتبط با کامپیوتر به نوعی در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار می گرفت ، ولی پتانسیل های گسترده آن پس از تحقق دو تحول عمده در سال ۱۹۸۰ بر همگان آشکار گردید: تحول در صنعت نیمه هادی ها ترانزیستور ، مدارات مجتمع ، میکرو تراشه ها ، کوچک و ارزان شدن کامپیوترها را به دنبال داشت.
متعاقب این تحول عظیم، امکان استفاده از کامپیوتر در ابعاد بسیار گسترده و برای عموم کاربران، فراهم گردید( کافی است به اطراف خود نگاهی داشته باشیم!) . دومین تحول عمده ، ارتباط کامپیوترها با یکدیگر و بر پاسازی شبکه های کامپیوتری است . در ادامه با استفاده از فن آوری های متعدد مخابراتی و ارتباطی ، امکان اتصال و ارتباط بین شبکه های کامپیوتری ، فراهم گردید. تحولات فوق، زمینه انقلاب عظیم اطلاعاتی در عصر حاضر و ظهور فن آوری های متعدد اطلاعات و ارتباطات را ایجاد نموده است.
⦁ مهمترین ویژگی فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، نحوه ذخیره سازی ، پردازش و دستیابی به اطلاعات است.
⦁ به مجموعه فن آوری هائی که امکان ذخیره سازی ، پردازش ، ارائه و انتقال اطلاعات را از طریق محیط های انتقال فراهم می نماید ، اطلاق می گردد.
فن آوری اطلاعات و ارتباطات به جایگاه برجسته اطلاعات، دستگاههای ذخیره سازی و پردازش اطلاعات و دستگاههای انتقال و دستیابی به اطلاعات تاکید دارد . بدیهی است در این راستا ، علاوه بر پتانسیل های مخابراتی، رسانه هائی دیگر نظیر رادیو و تلویزیون نیز در فهرست وسایل ارتباطی کانال نشر و توزیع اطلاعات، قرار خواهند گرفت.
زیر ساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مرحله اول نیازمند وجود یک زیرساخت اطلاعاتی است که در آن تمامی دستگاهها و وسایل ارتباطی نظیر تجهیزات مخابراتی، رادیو و تلویزیون قرار خواهند گرفت . زیرساخت اطلاعاتی به منزله فونداسیون زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات، مطرح بوده که امکان ارائه سرویس ها و خدمات اطلاعاتی را با کیفت مطلوب ، فراهم می نماید. بر همین اساس می توان فن آوری اطلاعات و ارتباطات را مشتمل بر سه بخش اساسی زیر در نظر گرفت.
زیر ساخت اطلاعات ( II )
در زیرساخت اطلاعات، هدف ایجاد و گسترش امکانات زیر می باشد :
⦁ شبکه ها و سرویس های مخابراتی
⦁ تکنولوژی های انتقال
⦁ سوئیچینگ و روتینگ
⦁ دستیابی و عرضه
⦁ ارتباطات چند رسانه ای ( صوت ، تصویر )
شامل:
شبکه های موبایل، بدون کابل
شبکه های فیبر نوری
سیستم های ماهواره ای
سیستم های سخن پراکنی
ترکیب ( تلفیق) مخابرات با سیستم های چند رسانه ای
ارتباطات محلی با سرعت بالا
ارتباطات شهری ، منطقه ای و ملی با سرعت بالا
فن آوری اطلاعات ( IT )
در فن آوری اطلاعات، موارد زیر مورد توجه قرار می گیرد :
⦁ ذخیره سازی اطلاعات
⦁ پردازش و ارائه اطلاعات
⦁ سیستم ها ی عامل
⦁ زبان ها ی برنامه نویسی
⦁ مهندسی پروتکل ها
⦁ نرم افزارهای کاربردی
شامل:
پروتکل های شبکه
شبکه های ذخیره سازی داده
فن آوری های رمزنگاری و امنیتی
سخت افزار( کامپیوترهای شخصی ، سرویس دهندگان و … )
طراحی بانک های اطلاعاتی
زبان های ارائه محتوا در وب نظیر HTML,XML
تشخیص و پیشگیری از حملات
کاربردهای اطلاعات ( IA )
در کاربردهای اطلاعات، موارد زیر مورد توجه قرار می گیرد:
⦁ ارائه خدمات
⦁ اشتراک دانش
⦁ مدیریت عمومی
⦁ سرویس های اجتماعی
⦁ راه حل های تجاری
⦁ تولید و نشر محتوا
شامل:
آموزش
فرصت های اقتصادی و تولید درآمد
توسعه روستائی
بهبود سلامت شهروندان نظیر استفاده از درمان راه دور
امنیت و مونیتورینگ مسائل زیست محیطی
مدیریت اقتصادی و دولتی
کتابخانه های الکترونیکی
تجارت الکترونیکی
بانکداری الکترونیکی
آموزش الکترونیکی
همانگونه که ملاحظه می شود برای هر یک از بخش های سه گانه در فن آوری اطلاعات و ارتباطات، محدوده خاصی در نظر گرفته شده است ولی در عمل تعیین دقیق این محدوده ، امری دشوار و گاها” غیرممکن است. برنامه های نرم افزاری در بخش فن آوری اطلاعات قرار گرفته ولی امکان پیاده سازی آنان در زیر مجموعه کاربردهای اطلاعات ( IA ) نیز وجود خواهد داشت. همچنین ارتباطات چندرسانه ای در زیر مجموعه زیرساخت اطلاعات ( II ) قرار گرفته شده اند ولی امکان پیاده سازی برخی از ویژگی های مالتی مدیا در زیرمجموعه فن آوری اطلاعات ( IT ) ، نیز وجود دارد.
علیرغم عدم وجود محدوده ای مشخص و شفاف برای هر یک از عناصر موجود در بخش های سه گانه زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، می توان با لحاظ نمودن وزن بکارگیری امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در هر یک از بخش ها ، به یک مرزبندی خاص دست یافت :
⦁ عناصر زیرساخت اطلاعات ( II ) ، نیازمند استفاده از تجهیزات و امکانات فیزیکی گسترده ای نظیر سیستم های سوئیچینگ ، روتینگ ، شبکه ای گسترده از خطوط تلفن ثابت ، سیار و شبکه های رادئوئی، می باشند . در این رابطه و به منظورانجام عملیات و مدیریت زیرساخت فیزیکی متشکل از عناصر و تجهیزات سخت افزاری ،می بایست از سخت افزار و نرم افزارهای متعددی استفاده شود.
با طراحی و پیاده سازی زیرساخت اطلاعات بستر ارتباطی، امکان ارتباط دستگاههای مختلفی نظیر تلفن های ثابت ، تلفن های سلولی، دستگاههای بدون کابل ، کامپیوترهای شخصی و سرویس دهندگان به شبکه فراهم و آنان قادر به استفاده از سرویس ها و خدمات مختلفی می باشند.
ارتباط با زیرساخت اطلاعاتی ( ارتباطی ) ممکن است مستقیما از طریق شبکه ایجاد شده و یا با استفاده از تجهیزات خاصی نظیر مودم، کارت های ISDN ، خطوط DSL و یا دستگاههای بدون کابل ، ایجاد گردد. معمولا” برای سنجش میزان شکاف دیجیتالی بین جوامع فقیر و ثروتمند ، به تنوع ، تعداد و کیفیت وسایل ارتباطی به زیرساخت، استناد می گردد.
بدیهی است با فرض ایجاد زیر ساخت اطلاعات ، بدون وجود دستگاههای ارتباطی ( از بعد کمی و کیفی) ، امکان استفاده مطلوب و بهینه از زیر ساخت و درنهایت بهره مندی از دستاوردها و پتانسیل های ارائه شده در بخش های فن آوری اطلاعات و کاربردهای اطلاعات ، وجود نخواهد داشت.
دستگاههای ارتباطی ( نظیر تلفن های ثابت ، سلولی ) به عنوان شرط لازم برای ورود به بزرگراه های اطلاعاتی مطرح می باشند. بدیهی است تنوع ، کیفیت و مقرون به صرفه بودن دستگاههای ارتباطی ، گزینه های متعددی را به منظور استفاده از منابع اطلاعاتی در اختیار متقاضیان ، قرار می دهد .امکان دستیابی آحاد جامعه به منابع اطلاعاتی ، یکی از عناصر اصلی سیا ست گذاری در زمان تعریف استراتژی توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در هر جامعه می باشد.
⦁ در زیر مجموعه فن آوری اطلاعات ( IT ) ، از سخت افزارهای متعددی نظیر سرویس دهندگان ، ایستگاه های کاری و برخی کامپیوترهای بزرگ به همراه دستگاه های ذخیره سازی مختلفی ، استفاده می گردد نظیر استفاده از کامپیوترهای داخلی که مسئول سرویس دهی به سایر عناصر موجود در بخش فن آوری اطلاعات بوده و یا سرویس دهندگان خارجی که مسئولیت ارائه سرویس های داده نظیر اینترنت را بر عهده دارند.
علیرغم استفاده گسترده از عناصر سخت افزاری در زیر مجموعه فن آوری اطلاعات ، نرم افزار حضوری چشمگیرتر داشته و اکثر عملیات نسبت داده شده به این بخش مستلزم استفاده از نرم افزار می باشد.
⦁ هدف عمده در بخش کاربردهای اطلاعات، ارائه سرویس ها و خدمات گسترده به منظور افزایش کارائی و بهره وری در ابعاد متفاوت اجتماعی در یک جامعه اطلاعاتی است . در این رابطه با توجه به نقش محوری و حمایت بخش زیرساخت اطلاعات و دستاوردهای بخش فن آوری اطلاعات ، امکان ارائه سرویس ها و خدمات متنوع ، گسترده و پویائی در بخش کاربردهای اطلاعات ، فراهم می گردد.
در بخش کاربردهای اطلاعات، علیرغم استفاده از سخت افزار ، محور عملیات و هسته اساسی را طراحی و پیاده سازی نرم افزار تشکیل می دهد .
همانگونه که ملاحظه می شود ، در زیرساخت اطلاعات علیرغم استفاده از نرم افزار ، سخت افزار حضوری برجسته دار داشته و این وضعیت در بخش های فن آوری اطلاعات و کاربردهای اطلاعات ، برعکس می باشد.
پس از ایجاد هر یک از بخش های سه گانه فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، زیر ساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد و امکان ارتباط آن با سایر بخش ها به منظور نیل به توسعه همه جانبه وجود خواهد داشت.
در این راستا لازم است که تلاش لازم در خصوص ایجاد سه بخش اشاره شده به صورت مستمر ، سیستماتیک و هدفمند ، دنبال شود. بدیهی است تعلل در هر یک از بخش های فوق، امکان استفاده از مزایا و دستاوردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات را عملا” با مشکل مواجه می نماید.
در برخی از کشورها با توجه به جایگاه گسترده تجهیزات سخت افزاری و ارتباطی در ایجاد زیر ساخت اطلاعات، تمامی تلاش انجام شده در جهت توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، محدود به این بخش بوده و به سایر بخش ها فن آوری اطلاعات و کاربردهای اطلاعات کمتر توجه می گردد.
فراموش نکنیم که زیرساخت اطلاعات ، صرفا” بستر ارتباطی و گزینه های متعددی را به منظور استفاده از دستاوردها و مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات در اختیار شهروندان یک جامعه قرارداده و می بایست تلاش مضاعفی در جهت توسعه سایر بخش ها و یا ایجاد زیرساخت های جانبی دیگر نیز صورت پذیرد. بدون وجود یک زیر ساخت قانونی ، امکان استفاده از مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مواردی همچون تجارت الکترونیکی ، وجود نخواهد داشت.
استراتژی های فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای توسعه
به موازات استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در تمامی ابعاد حیات بشری، جهان به سرعت در حال تبدیل به یک جامعه اطلاعاتی است. امروزه امکان دستیابی به اینترنت و استفاده از منابع اطلاعاتی در تمامی جوامع بشری روندی تصاعدی را طی می نماید و جوامع مختلف هر یک با توجه به زیرساخت های متعدد ایجاد شده از مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات، استفاده می نمایند.
ایجاد زیرساخت های ارتباطی ، قانونی و تربیت نیروی کار آشنا با فن آوری اطلاعات و ارتباطات، نمونه هائی از تلاش انجام شده در این خصوص است . رشد شکاف دیجیتالی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، جوامع شهری و روستائی، شهروندان ماهر و آموزش دیده و فاقد مهارت، جای هیچگونه شک و تردیدی در رابطه با تدوین استراتژی ها و تبعیت از سیاست ها و رویکردهای مناسب برای نیل به یک جامعه مدرن اطلاعاتی را باقی نگذاشته است.
تمامی کارشناسان و سیاستگذاران کشورهای متفاوت به این موضوع اذعان نموده اند که فن آوری اطلاعات و ارتباطات دارای پتانسیل لازم برای توسعه در تمامی ابعاد اجتماعی ، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. در این راستا اکثر کشورها ، استراتژی های خاصی را به منظور توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات، تدوین نموده اند.
عناصر کلیدی به منظور تدوین استراتژی توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات
⦁ ایجاد یک مدل چارچوب برای استراتژی ملی توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات
⦁ ایجاد آگاهی لازم در سطوح متفاوت جامعه در خصوص پتانسیل ها و مزایای متعدد فن آوری اطلاعات و ارتباطات
⦁ ایجاد و توسعه زیر ساخت مخابراتی بدون وجود یک زیرساخت ارتباطی مناسب ، امکان استفاده اندکی از دستاوردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات وجود خواهد داشت.
⦁ امکان دستیابی عموم شهروندان جامعه به زیرساخت ارتباطی و استفاده از مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات
⦁ توسعه منابع انسانی ( بدون وجود افراد آموزش دیده و ماهر ، امکان استفاده از فرصت ها و مزایای ارائه شده توسط فن آوری اطلاعات وارتباطات ، وجود نخواهد داشت )
⦁ ایجاد و توسعه زیرساخت قانونی بدون وجود مجموعه قوانین مشخص ، امکان استفاده از فرصت ها و مزایای ارائه شده توسط فن آوری اطلاعات و ارتباطات نظیر تجارت الکترونیکی، وجود نخواهد داشت.
⦁ ایجاد و توسعه محیط مناسبب برای فعالیت های تجاری و اقتصادی سرمایه گذاری تجاری، ایجاد استانداردهای فنی ، پرداخت الکترونیکی
⦁ ایجاد و توسعه محتوا متناسب با زبان ملی هر کشور
⦁ ایجاد ، توسعه و حمایت از صنایع مرتبط با فن آوری اطلاعات و ارتباطات امکانات سخت افزاری، نرم افزاری، شبکه، مخابراتی
⦁ مونیتورینگ و سنجش مستمر میزان استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات به منظور ارزیابی موفقیت استراتژی ها و سیاست های تعیین شده
جایگاه فناوری اطلاعات در آموزش شیمی
چکیده: درعصر حاضرفناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) بر ابعاد گوناگون بشر تاثیر گذاشته است،چنانچه تاثیرات این علم بر دروس علوم پایه از جمله درس شیمی نیز مشهود و حائز اهمیت است. در بسیاری از کشورهای دنیا گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش دروس مورد توجه قرار گرفته است،ولی در برخی کشورها به دلایل گوناگون توجه کمتری صورت گرفته است.
در کشوری مثل ژاپن دانش آموزان برخی از مدارس درس های علوم خود را خارج از مدرسه می گذرانند. با استفاده از سیستمهای دیجیتالی وخدمات رایانه ای دیگر، آنها از گیاهان و حشرات عکس های دیجیتالی تهیه،واندازه و محل آنها را یادداشت می کنند و سپس آنها را از طریق وب سایت مدرسه ارسال می دارند.
بطور کلی کشورهای آسیایی به تدریج استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات را در سرزمینهای خود بهبود بخشیده اند ولی وجود برخی عوامل از قبیل ناهماهنگی در تربیت معلمان و میزان سرمایه گذاری در این زمینه مشکلاتی برای تعدادی از این کشورها بوجود آورده است واژه های کلیدی:
یادگیری فعال ،تکنولوژی آموزشی، فن آوری اطلاعات و ارتباطات(ICT ) ،سواد علمی، سواد دیجیتالی، ،روش تدریس مبتنی بر IT مهارتهای پایه، مهارتهای پیشرفته،ارزیابی آموخته ها.
نوشتار زیر مطالبی در مورد فناوری اطلاعات وارتباطات در آموزش وزمینه های لازم برای استفاده مؤثر ومفید از این ابزار کمک آموزشی است از آنجا که پیشرفت علم در دنیای جدیدبسیار سریع می باشد برای استفاده از علوم جدید نیازمند ابزاری سریعتر از رسانه های قدیمی تر از جمله کتب و روزنامه ها و مجلات نوشتاری در کتابخانه ها مورد نیازاست از طرفی آموزش علوم به موازات پیشرفت آن باید صورت گرفته تا فراگیران را در عصر تکنولوژی ارضا کند.
استفاده از فناوری اطلاعات بویژه در دروس متوسطه و درسهای علوم پایه مثلاًدر درس شیمی بسیار واجب و ضروری به نظر می رسد. هرچند که در ده سال اخیر تغییرات ایجاد شده در کتب شیمی متوسطه استفاده از این فناوری را در تدریس شیمی را فرا راه معلمان شیمی گذاشته است با این حال موانعی برسر راه استفاده مؤثر از آن وجود داشته است که تا کنون این روش از تدریس تجربه نشده و بنابر این بازدهی آن حداقل در کشور ما مورد بررسی قرار نگرفته است.
در این مقوله ابتدا بحث را از شیوه های فعال یادگیری،تکنولوژی آموزشی و فنآوری اطلاعات در آموزش شروع کرده و سپس در مورد جایگاه آن در آموزش شیمی بگوییم.
بحث: اهمیت یادگیری فعال:بر اساس تحقیقات روانشناسی یاد گیری، دانش آموزان در کلاس درس،نباید صرفا شنونده باشند، بلکه باید درفعالیتهای دیگری از قبیل خواندن، نگارش ،مباحثه و یا حل مسائل واز همه مهمتردر فعالیتهای فکری سطوح بالاترمانند: تجزیه،تحلیل،آؠ ?مایش،ارزشیابی وحل مسائل درسی ومشکلات آموزشی شرکت کنند.دراین صورت دانش آموز،یادگیری فعال و درک درستی ازدرس دارد.
روشهای آموزشی برای تکنیک فعال
۱-روش بازخوردی: این روش،از دومرحله تدریس کوتاه مدت تشکیل شده استکه در بین این دو مرحله گروههای کوچک دانش آموزی به بحث و تبادل نظر در موردموضوع می پردازند.
۲-روش هدایتی: در این روش ابتدا معلم یک تدریس بیست تا سی دقیقه ای داردکه دانش آموزان بدون یادداشت براری به دقت گوش می کنند، سپس به آنها پنج دقیقه فرصت داده می شود تا یادداشت کنندو سپس ادامه کلاس را در گروههای کوچک به بحث و تفسیر یادداشت های خود بپردازند
۳-روش بحث و گفتگوی منطقی و عقلانی: چنانچه هدف از تدریس، یاد گیری و حفظ اطلاعات ،ایجاد انگیزه برای یادگیری وجمع آوری اطلاعات به شیوه های جدید و پرورش مهارتهای فکری دانش آموز باشد این روش مناسبترین است.
۴-روش تحقیق ونگارش: این روش نیز از روشهایی است که باعث رشد و پرورش نیروی فکری دانش آموز می شود.دو شیوه ی آموزشی و عملی رایج که هدف آنها درک الگوهای ‹حل مسأله›است ،عبارتند از مطالعه پیگیر الگوهای آموزشی و هدایتی.سایر شیوه های فعال یادگیری،همانند یادگیری مشارکت ،مباحثه ای،ایفای نقش و شبیه سازی در ایجاد زمینه های یاد گیری فعال بسیارومؤثر هستند.
موانع موجود: محکم بودن پایه های نظام آموزشی قدیمی،نبودن انگیزه ی کافی درمدارس و معلمان،کافی نبودن زمان کلاس درس،مشکلات بکارگیری در کلاسهای پرجمعیت،کمبود بودجه، نبود تجهیزات و منابع مورد نیاز،عدم یادگیری محتوا درحد کافی،نبود مهارت لازم برای کنترل وهدایت کلاس
توصیه های لازم: ایجاد چنین اصلاحاتی در نظام آموزش و پرورش مستلزم همکاری، مشارکت و هدایت کارشناسان برنامه ریزی و صاحب نظران است که مبهم و نامأنوس نباشد. برنامه ریزان آموزشی می توانند با تبیین وتعریف اهمیت یادگیری فعال در مجلات آموزشی معلمان را در کاربرد روش یادگیری فعال تشویق کنند.واینکه مسئولان آموزش وپرورش باید حامی معلمان برای ایجاد چنین تغییراتی باشند.
تکنولوژی آموزشی: تکنولوژی آموزشی به منزله سوادی کلی است که تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات،بخش انتقال دانش آن را به عهده گرفته است . به کار گیری فناوری در فرایند یاد دهی– یاد گیری می تواند در زمینه هایی مانند آموزش مهارتهای پایه ، آموزش مهارتهای پیشرفته و ارزیابی آموخته ها اثر بگذارد و میزان کمی و کیفی یاد گیری را به این شرح بهبود بخشد.
الف-در آموزش مهارتهای پایه می توان: برای طراحی و تدوین تمرینات ، از آموزش مبتنی بر رایانه بهره گرفت. از فناوری در قالب نرم افزار چند رسانه ای ،برای انواع سبک های یاد گیری در آموزش موضوعات استفاده کرد. با استفاده از دیسکهای تصویری، مهارتهای ساده را درفراگیر تقویت کرد.با استفاده از فناوری تصویری صوتی،در قالب شکلهای متنوع موضوعات آموزشی را قابل تجسم و تصور نمود و با بوجود آوردن جاذبه های زیاد،به آنها صورت واقعی بخشید.
ب-در آموزش مهارتهای پیشرفته می توان: از فناوری های یاد دهی یاد گیریهای تعاملی استفاده کرد. از جمله می توان این موارد را مد نظر قرار داد: شبیه سازی هایی که در رایانه ها صورت می گیرند،دیسکهای تصویری مناسب، اینترنت به فراگیران در آموختن اطلاعات پیچیده و طبقه بندی و سازماندهی آنها کمک کردو آموخت که چگونه شباهت ها و افتراقها را تشخیص داده و استنباط کنند، و چگونه با تعاملات بیشتر با یکدیگر یافته های خود را با استفاده از از مهارتهای پیشرفته با دیگران در میان بگذارند.به آنها کمک کرد تا مهارتهای بهتری در زمینه سازماندهی امور و حل مسائل بدست آورند.
پ-با کاربرد تکنولوژی در ارزیابی میزان پیشرفت تحصیلی فراگیر می توان: با استفاده از امکانات چند رسانه ای ، به طور کامل تر پیشرفت فرا گیران را سنجید .شرکت فعال خود فراگیر را در ارزیابی ها ممکن ساخت.به فراگیران کمک کرد ،برای فهرست یابی کارها و عملکردهای مشخص طی یک دوره یاد گیری با توجه به شرایط خاص آگاهی های لازم و مربوط را بدست آورند.
ت-از فناوری ها می توان برای بر انگیختن فرا گیر و ایجاد انگیزه در او استفاده کرد: نتایج تحقیقات اخیر نشان داده است مدرسه هایی که از لحاظ فناوری غنی شده اند نتایج آموزشی چشمگیرتری به بار می آورند برای مشاهده لینک ها، باید بهبود عملکردهای تحصیلی، بالاتر بودن سطح نمرات آزمون، بهبود نگرشهای دانش آموزان و بالا رفتن سطح اشتیاق فراگیران در شرکت در امور یاد گیری و همچنین خود گردان شدن دانش آموزان،بالا رفتن قدرت حافظه و یاد آوری فراگیران از آموخته های خودو نتیجتا سوق دهی درصد زیادی از فراگیران به سمت شغلهای دلخواهشان.
در موردتاثیر تکنولوژی آموزشی در زمینه های گوناگون آموزشی می توان به تحقیقی که در سال ۱۹۹۴ در آمریکا در زمینه کاربرد نرم افزارهای آموزشی انجام گرفت اشاره کرد. نتایج این تحقیق نشان داد:
الف-تکنولوژی آموزشی اثرات مثبت وقابل ملاحظه ای برکارکرد وبازده دانش آموزان درکلیه موضوعات درسی ودرهمه سطوح تحصیلی درکلاسهای درس دانش آموزان داشته است.
ب-کاربرد تکنولوژی آموزشی در امیدواری فراگیران نسبت به آینده تحصیلی خود مؤثربوده است.
پ-تعداد دانش آموزان، کارایی طراحی آموزشی، تأثیر نقش و کارکردهای آموزگار، نحوه ی گروه بندی فراگیران، میزان اثر بخشی آموخته هاو کیفیت درک فراگیران، به کاربرد عوامل فناورانه در سرکلاس درس بستگی داشته است.
ت-فناوری سبب توسعه ی رویکرد دانش آموز محوری می شود و همکاری بیشتری را در امر یاد گیری ایجاب می کند.همچنین باعث تعامل بیشتر بین معلم و دانش آموز می شود.
ث-تغییرات ایجاد شده در طی یک دوره به یکباره احساس نمی شوند بلکه برای نتیجه دادن به استمرار در کاربرد تکنولوژی در فرایند آموزش یادگیری نیازمندند.
ج-تصویرهای ویدیویی تعاملی ،به ویژه در صحنه آموزش مهارتها و مفاهیم مشکل و پیچیده ای که به صورت مجرد هستند حائز اهمیتند و اثرات مثبتی بر این نوع یادگیری دارند.
چ-استفاده از امکانات ارتباط از راه دور به صورت on-line برای کارهای تیمی و گروهی درسرتاسرکشورنشان داد،کاربرد تکنولوژی در مهارتهای تحصیلی موجب افزایش کار گروهی است.
ح-فراگیران، در شرایطی که از شبکه های رایانه ای استفاده می کنند ،همکاری همیاری و مشارکت بیشتری در مورد یادگیری با یکدیگر دارند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات: فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) شامل، رادیو وتلویزیون و همچنین فناوری های دیجیتال جدیدتر مانند کامپیوتر واینترنت، بعنوان ابزارهای بالقوه نیرومند و فعال کننده اصلاح و تغییرات آموزشی معرفی می شوند.
می توان گفت: ابزارها و وسایلی که به هر طریق موجب تولید،انباشت،پردازش واشاعه اطلاعات شوند ،فناوری اطلاعاتی ارتباطی(ICT)نامیده می شوند. (فرح زاد، ۱۳۷۴). بنا به تعریفی دیگر،‹فناوری اطلاعات وسیله ای برای ذخیره سازی، پردازش وارائه ی اطلاعات است که به صورت الکترونیکی ومبتنی برتعدادی رسانه است. (یاسیان رضوی،۱۳۸۳) ICT یک ابزار بالقوه نیرومند برای توسعه فرصتهای آموزشی، چه رسمی و چه غیررسمی هر زمان، هرجا توانایی ICT در سبقت از زمان و مکان است.
ICT، آموزش غیر همزمان یا آموزش با مشخصه یک تاخیر زمانی بین ارایه آموزش و پذیرش آن توسط فراگیران را ممکن می سازد.برای مثال، مواد درسی دوره ای online ممکن است در سراسر روز یا هفته در دسترس باشند.ICT الزام همه فراگیرن ومربیان نسبت به بودن در یک مکان فیزیکی را رفع می کند.
بعلاوه انواع معینی از ICT مانند تکنولوژی کنفرانس از راه دور این امکان را می دهد که آموزش در یک زمان، بوسیله فراگیران متعدد و از نظر مکانی پراکنده، مورد استفاده قرار گیرد.
دسترسی به منابع آموزش از راه دور معلمان و شاگردان دیگر مجبور نیستند فقط به کتابهای چاپ شده و دیگر وسایل رسانه ای فیزیکی موجود درکتابخانه ها (که به مقدار محدود دردسترس هستند) برای نیازهای آموزشی خود متکی باشند. با اینترنت و شبکه جهانی وب، وسایل آموزشی زیادی تقریبا“ در همه موضوعات و با تنوع رسانه ها می تواند از هرجا و درهرمدت از روز و توسط تعداد نا محدودی از مردم قابل دسترس باشد.
این موضوع خصوصا در خیلی از مدارس کشورهای درحال توسعه چشمگیر است.برای استفاده درست ومناسب ازفناوری اطلاعات درکلاس معلمان باید توانایی ها ومهارتهای لازم رابه تدریج درخود ایجاد کنند واین خود نیازبه سواد دیجیتالی دارد.
سواد دیجیتالی: معلمان و دانش آموزان علاوه برسواد سنتی که شامل خواندن، نوشتن، گوش دادن و صحبت کردن است ،نیازمند مهارتهای فناوری برای برقراری ارتباط، بررسی ،دسترسی و استفاده از اطلاعات، پردازش، تفکر انتقادی درباره پیامها از طریق رسانه ها و درک ارزشیابی داده ها هستند.
آزمایشگاه آموزشی منطقه شمالی ایالات متحده آمریکا، آن چیزی که مهارتهای قرن ۲۱ نامیده می شود را چنین شناسایی کرده است. سواد قرن دیجیتال خود شامل سواد عملکردی، سواد بصری، سواد علمی، سواد تکنولوژیک، سواد اطلاعاتی، سواد فرهنگی و هشیاری و آگاهی جهانی تفکر اختراعی، تفکر در رسیدن به رتبه بالاتر، استدلال کامل، ارتباط موثر و بهره وری بالا
جدول ۱ – مهارتهای لازم در محیط کار
سواد قرن دیجیتال
سواد عملکردی
توان رمزگشایی معنی وشرح عقایددریک سلسله ازوسایل ارتباطی(رسانه): که شامل
بکارگیری تصاویر،گرافیکه، ویدئو، نمودارها و نقشه ها یا سواد بصری
سواد علمی
درک جنبه های تئوریک و عملی علم و ریاضیات
سواد تکنولوژیک
صلاحیت و رقابت در کاربرد فناوریهای ارتباطات و اطلاعات
سواد اطلاعاتی توان یافتن ارزیابی و بکاربردن اطلاعات از طریق ICTسواد فرهنگی
فهم ارزش گوناگونی فرهنگها آگاهی جهانی فهم اینکه چگونه ملتها، بنگاهها و جوامع در سرتاسر جهان با هم در ارتباطند تفکر اختراعی قابلیت اقتباس توان اقتباس و مدیریت دریک جهان پیچیده و وابسته بهم فراست میل به دانستن خلاقیت توان بکارگیری تصورات برای خلق اشیا ریسک پذیری توان ریسک کردن و درنظر گرفتن احتمالات تفکردرجه بالاتر حل خلاقانه مسایل وتفکر منطقی که براثر قضاوت صحیح حاصل می شود.
ارتباط موثر
تیم بندی
توان کار در یک تیم
تشریک مساعی وارتباط
فردی واجتماعی با تاثیر متقابل
توان تاثیر متقابل و کار موثر با دیگران
مسئولیت پذیر بودن
جوابگو بودن در مقابل روشی که در کاربرد و فراگیری کاربرد ICT برای مصلحت
عام بکار می برند
ارتباط متقابل
رقابت و صلاحیت در انتقال، بیان، دستیابی و فهم اطلاعات
بهره وری بالا
توان اولویت بندی
برنامه ریزی و مدیریت برنامه ها و پروژه ها برای کسب نتایج دلخواه جهت کاربرد
آنچه درکلاسهای درس یاد میگیرند تا بتوانند در جهان واقعی، برای خلق و ایجاد
فراورده ها ی مرتبط و با کیفیت، به اجرا درآورند.
پژوهش در شیمی: انجام اصلاحات آموزشی در شیمی، پژوهش ها در زمینه آموزش شیمی، گسترش چشم گیری یافت، اما در عمل کار بست یافته های پژوهشی در فعالیتهای آموزشی مشکل ساز بود. پژوهش در آموزش شیمی، شاخه جوانی از درخت دانش بشری است که حتی ازپژوهش در گستره های مختلف شیمی پیشرفته، جوانتر به نظر می رسد.
در آغاز پژوهش های انجام شده بیشتر بر برون دادهای آموزشی دانش آموزان متمرکز بود و تعامل میان یاددهی یاد گیری را در بر نداشت. در پژوهشهای مربوط به آموزش شیمی داده های مناسبی جمع آوری شد که می توانست به معلمان و کارشناسان کمک کند.اما معلمان شیمی به درستی موفق به استفاده از این یافته های پژوهشی نشدند.
رابطه ی میان پژوهشهای آموزش شیمی و فعالیتهای یاددهی شیمی در سطح مدارس متوسطه و همچنین دانشگاهها دارای مشکلاتی است بنابراین در عمل میان یافته های پژوهشی و عملکردهای آموزشی شکاف دیده میشود.
که در اینجا بعلت محدود بودن مطالب مقاله به ناچار به بررسی دلایل اصلی شکافها و روشهای پر کردن آن نمی پردازیم.نتیجتاً یکی از روشهای افزایش ارتباط میان پژوهشگران و معلمان استفاده از شبکه جهانی اینترنت است.
بیشتر مجله های آموزشی به صورت on-line در شبکه جهانی منتشر می شوند . اما تقریباً در همه آنها برای دسترسی به مقاله ها باید مبلغی پرداخته شود. این یکی از عوامل استفاده معلمان از مقاله های پژوهشی است زیرا بیشتر معلمان در مدارسی با بودجه ناکافی تدریس می کنندو اشتراک مجلا ت آموزشی تقریباً ناممکن است.
در برنامه ی درسی جدید شیمی دوره متوسطه توجه به مهارتها و نگرشها و تلاش برای تقویت آن اهمیت چشم گیری یافته است کاهش محتوی صورت گرفته وتغییرات اساسی در نحوه ارائه مطالب خود حاکی از این است که در آموزش شیمی نیازمند یک تحول اساسی هستیم که پایه های آن از ۱۰ سال پیش با شروع این تغییرات ریخته شده است.
از آنجا که در برنامه جدید شیمی دوره متوسطه، کتاب درسی،کتابی خود آموز نیست و تنهادر کلاس و با حضور معلم و دیگر دانش آموزان، اهداف آن تحقق می یابد، شرط وقوع چنین پدیده ای منوط به استفاده از رویکرد فعال و یادگیری فعالیت محور است که ساختار و محتوای کتابهای شیمی متوسطه در پی تحقق آن هستند.
IT و نقش آن در فرایند یاد دهی یادگیری: ابزاری که معلمان می توانند به کمک آن یاد گیرندگانی را تربیت کنند که قادرند داده های بسیار گسترده را مورد استفاده قرار دهند ،این داده ها را به اطلاعات تبدیل کنند ،آنها را تجزیه و تحلیل کنند و بر اساس نتایج حاصله دست به عمل بزنند.به کار گیری کامپیوتر تنها قسمتی از این فرایند است.
یعنی اگر یادگیرنده قدرت جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات ،قدرت تجزیه و تحلیل، نتیجه گیری و بسط و توسعه ی اطلاعات ودر نهایت قدرت تولید دانش را نداشته باشد به طور عملی نمی توان گفت که بر اساس IT کار می کند.اما خود این مهارتها بسیار پیچیده اند و قدرت انتقال آنها به یادگیرنده ساده نیست.یعنی باید فرایند و فضای یاددهی-یادگیری به گونه ای ترتیب داده می شود که بر اساس آن ، چنین ظرفیتهایی در یادگیرنده به وجود آید.
یاد گیرنده نیز باید بتواند اطلاعات جدیدش را به دانسته های قبلی خود پیوند بزند. به این ترتیب باید یادگیرنده مجموع ای از مهارتهای شناختی و فرا شناختی را کسب کند. نقش معلم در اینجا فراهم ساختن زمینه لازم برای یادگیری و دست یافتن فراگیر به مهارتهای لازم است.
در اینجا دانش آموز نه تنها باید قدرت حل مسأله را داشته باشد بلکه باید توانایی طراحی مسأله ای را هم داشته باشد تا خود و جمع فرا گیران جواب آنرا بیابند.در این شکل از آموزش معلم باید به دانش روز مجهز باشد،قدرت استفاده از اطلاعات را داشته باشد بتواند مدیریت زمانی را داشته و فراگیران را هدایت کند. هنگامی که IT به فرایند یاد دهی یادگیری وارد میشود.
همه عنصرهای یادگیری اعم از معلم، نقش دانش آموز، محتوای آموزش، روشهای تدریس،استراتژی یادگیری و …را تغییر میدهدو فاصله موجود در بین مدرسه و جامعه را کاهش می دهد و به فراگیر اجازه می دهد در عرصه های شغلی نیازهای جامعه اش را بررسی کند.در فرایند یاددهی یادگیری بر اساسIT نقشی برای معلم تعریف می شود که قبلاًآموزش آن را ندیده است.
با رواج ICT درکلاس نقش معلم در فرایند یادگیری مهمتر می شود. آنچه می تواند و باید تغییر یابد، نوع نقشی است که معلم ایفا می کند. نقش دانش آموزان نیز متقابلاً توسعه می یابد و از آنجا که ICT می تواند درهای کلاس را به جهان خارج باز کند، جامعه هم می تواند یک نقش جدید درکلاس داشته باشد.
از آنجا که آموزش از مدل معلم محور به مدل دانش آموز محور انتقال می یابد، معلمان اقتدار منحصر به فردشان کمتر شده و بیشتر بعنوان تسهیل کننده، ناظر و مربی ( از فرمانروای مطلق به راهنمای راه) شناخته می شوند. وظیفه ابتدایی معلم آموختن به دانش اموز است که چگونه سوال بپرسد و مسئله مطرح کند، فرضیه بسازد، اطلاعات برساند و سپس درصورت ضرورت اطلاعات یافته در رابطه با مسایل مطرح شده را ارزیابی کند.