طراحی شبکه
طراحی شبکه یکی از مهمترین وظایفی است که کارشناسان سیستمی انجام می دهند. شبکه ها نمایانگر تعهدات بلند مدت سازمان به عوامل راهبردی یا استراتژیک یعنی بهره وری، شاخص بودن و مدیریت هستند. اشاره به طراحی شبکه و عوامل اصلی آن، کوشش می شود تا برای علاقه مندان، نوعی آمادگی ذهنی فراهم آید. بدیهی است آگاهی دقیق از این مبحث، بررسیها و مطالعات تفصیلی و همه جانبه ای را می طلبد.
طراحی شبکه، چنانچه به گونه ای صحیح انجام شود، می تواند فعالیتهای یک موسسه را به خوبی هدایت کند. از طریق شبکه ها، کاربران پراکنده می توانند به اطلاعات متمرکز دست یابند و کاربران متمرکز نیز به اطلاعات توزیع شده دسترسی پیدا می کنند. به این ترتیب، به امر تصمیم گیری کمک زیادی می شود.
قدمهای طراحی شبکه
قدمهایی که برای طراحی شبکه باید برداشته شوند از این قرارند:
۱- تعریف سازمان
در این مرحله ابتدا سازمان را باید تعریف و تدوین کرد تا قلمرو کار دقیقا مشخص شود.
۲- تقسیم بندی سازمان
در این مرحله سازمان براساس یک مبنای منطقی مانند محل، اداره و یا ساختمان، تقسیم بندی می شود. برای مثال، می توان به تقسیم بندی سازمان به دفتر، انبار، و کارخانه اشاره کرد.
۳- ایجاد یک شبکه محلی
شبکه ها به طور معمول به دو دسته کلی قابل تقسیم اند: شبکه های محلی یا موضعی LAN و شبکه های گسترده WAN شبکه های محلی، طرحهای ارتباطی با دامنه کوتاع هستند که به طور کلی، تحت کنترل و مالکیت موسسه کاربر قرار دارند. شبکه های گسترده، دارای برد وسیعتری بوده و ناحیه جغرافیایی گسترده تری را تحت پوشش قرار می دهند.
در این مرحله، باید محل مناسبی را برای آغاز طراحی انتخاب کرد. در ادامه مثال قبلی، چون محل دفتر به عنوان نقطه اغازین طراحی انتخاب شده است ابتدا باید به طراحی دفتر و سپس به طراحی انبار و کارخانه اقدام کرد.
۴- ارزیابی شبکه محلی
در این مرحله بررسی می شود که آیا شبکه محلی انتخاب شده، برای کلیه اجزاء و قسمتهای موسسه مناسب است یا خیر. در ادامه مثال مزبور، دقت می شود که دفتر به انجام خدمات اداری و مالی برای سایر قسمتها بپردازد.
کار اصلی قسمت انبار، دریافت کار اصلی قسمت انبار، دریافت و ارسال موجودی برای سایر قسمتها است. بنابراین یکی از اساسی ترین شرایط انبار این است که توانایی خواندن و تشخیص بارکدها و موجودیها را در حالی که از فرایند تولید عبور می کنند دارا باشد.
۵- ایجاد شبکه از قطعه های متصل
پس از تهیه LAN برای هر یک از قسمتها، شبکه ایجاد می شود. به منظور مرتبط کردن شبکه ها، می توان از پل ها و دروازه ها استفاده کرد. پل ها و دروازه ها نقش مترجم را بین شبکه های گوناگون ایفا می کنند.
عوامل اساسی شبکه سازی عبارتند از:
۱- محیط انتقال، رسانه های انتقال
Transmission Media
۲- علامت انتقال Transmission Signal
۳- حالت انتقال Transmission Mode
۴- وضعیت فیزیکی شبکه توزیع هندسی
Topologies Network
۵- کارت های رابط یا میانجی در شبکه
Network Interface Cards NICs
۶- واحد خدماتی شبکه سرویس دهنده ها
Network Serveers
۷- مودم وسیله تلفیق و تفکیک کننده Modems
۸- ماکس تسهیم کننده Multipexers = MUX
۹- سیستم عامل شبکه Network Operating System
۱۰- پروتوکل ها آیین نامه ها Protocols
۱۱- پردازشگر انتهایی Front end Processors FEPs
۱- محیط انتقال:
برای ساختن شبکه ها می توان از یم یا ترکیبی از چند وسیله انتقالی استفاده کرد. این وسایل عبارتند از:
کابل چند زوج کابلی که از سیمهای جفت جفت و به هم تابیده تشکیل می شود.
Twisted Pair Cable
کابل محور کواکسیال Coaxial Cable
کابل مخابراتی خاصی که امکان ارسال اطلاعات را با سرعتی بالا فراهم می آورد.
کابل فیبر نوری Fiber Optic Cable
یک دسته میل های باریک و پوشیده شده از شیشه یا پلاستیک که مقدار زیادی داده را با سرعت نور انتقال می دهد.
امواج کوتاه Microwaves
امواج الکترومغناطیسی با طول موجی کوتاه، در حد سانتیمتر که برای انتقال داده ها به کار می روند.
ماهواره Satellites
دستگاهی که به دور زمین می چرخد و قابلیت تقویت علائم مخابراتی در فواصل طولانی را دارد.
۲- علائم انتقال:
پیامهایی که از یک گره به گره دیگر فرستاده می شوند به صورت عددی یا قیاسی اند دیجیتال یا آنالوگ علائم عددی به صورت دو حالته هستند و دو وضعیت روشن و خاموش را منعکس می سازد. علائم قیاسی به صورت موج یا پیوسته نمایان می شوند. قله موج را پیک Peak و انتهای آن را عمق Trough می نامند. فاصله بین قله و انتهای موج را دامنه علامت می خوانند. دفعات تکرار موج در هر ثانیه را تواتر نامیده و با واحد هرتز Hertz نشان می دهند.
۳- حالت انتقال:
برای انتقال پیام، از سه سبک می توان استفاده کرد : سیمپلکس Simplex، نیم دوپلکس Half duplex و تمام دوپلکس Full duplex در سبک سیمپلکس یا ساده، یک انتقال دهنده، علامتی را می فرستد اما انتظار دریافت پاسخی را ندارد مانند تلویزیون به این ترتیب، انتقال، یک طرفه است و گیرنده نمی تواند پیامی را به فرستنده، ارسال کند.
در سبک نیم دوپلکس یا نیم دو رشته ای، هنگامی که در یک گره در حال ارسال پیام است، گره دیگر در وضعیت دریافت قرار می گیرد. در سبک تمام دوپلکس یا دو رشته ای، هر دو انتهای واسطه انتقالی، به طور همزمان می توانند هم پیام بفرستند و هم دریافت کنند. به کمک علائم انتقالی جداگانه، از تداخل داده های ارسالی و دریافتی جلوگیری می شود.
۴- وضعیت فیزیکی شبکه توپولوژی:
منظور از توپولوژی، نحوه توزیع هندسی و طرح فیزیکی ارتباط بین گره هاست. گره های گوناگونی که به ستون فقرات ستون نگهدارنده شبکه اتصال دارند، به عنوان توپولوژی شبکه خوانده می شود، مانند شکلهای ستاره ای، شینه ای یا خطی، حلقه ای
در شکل ستاره ای، کلیه گره ها به وسیله یک گره مرکزی مانند یک کامپیوتر با یکدیگر متصلند و تحت کنترل قرار می گیرند.
در شبکه شینه ای، کلیه گره ها به وسیله یک واسطه انتقالی مفرد با یکدیگر متصلند. در شبکه حلقوی، گره ها به صورت یک حلقه استقرار یافته اند و پیامها به ترتیب از یک گره به گره بعدی منتقل می شود تا گره آخر، آن را دریافت کند.
۵- کارت های رابط یا میانجی در شبکه NIC:
کارت رابط در شبکه عبارت از مدار الکترونیکی است که ایستگاه کار را به شبکه، متصل می سازد و توپولوژی شبکه را نیز مشخص می کند.
۶- واحد خدماتی شبکه:
وظایف جنبی مدیریتی، اغلب به وسیله کامپیوترهای خاصی به نام Network Server انجام می شوند. این کامپیوترها وظیفه تامین خدمات را بر عهده دارند. وقتی درخواستهای متعددی برسد، Server، آنها را به صف می کند و به نوبت به آنها پاسخ می دهد.
در عین حال، بعضی از کارهای اداری و کنترلی را نیز انجام می دهد به عنوان مثال، درخواستهای غیرمجاز را رد می کند. واحدهای خدماتی شبکه، به طور معمول، کار دستیابی به پایگاه اطلاعاتی و چاپگر را هماهنگ می کنند.
۷- مودم Modem:
به وسیله مودم، امکان ارتباط بین وسیله های عددی دیجیتال یا گسسته و قیاسی آنالوگ یا پیوسته، فراهم می آید. مودم داده ها را از کامپیوتر به یک سایت یا یک مودم دیگر منتقل می کند.
۸- ماکس تسهیم کننده:
به وسیله ماکس امکان کاربرد مشترک خطی که داده های چند ترمینال را در بردارد فراهم می آید، نحوه کار در ماکس به این ترتیب است که داده ها از منابع مختلف دریافت و برای انتقال واحد ترکیب می شوند و علائم بر روی یک کانال ارسال می گردند. در هنگام توزیع مجدد نیز به صورت معکوس عمل می شود.
۹- سیستم عامل شبکه:
عوامل طراحی شبکه مانند ستون فقرات، کارت ها، و واحد خدماتی، همگی در زمره ابزار سخت افزاری بوده که به علت ماهیت فیزیکی خود، به راحتی قابل فهم و درک هستند. اما سیستم عامل شبکه، نرم افزاری است که وظایف را مشخص می سازد و سیستم را اداره می کند.
برخی از وظایف سیستم عامل شبکه عبارتند از: انتقال فایل هاف کنترل دستیابی و ایمنی، کنترل های چاپ و پست الکترونیکی. به طور معمول، هرچه سیستم عامل بهتر باشد، طرح شبکه نیز بهتر خواهد شد.
۱۰- پروتوکل ها آیین نامه ها:
پروتوکل عبارت از مجموعه قوانینی است که برای انتقال و دریافت داده ها به کار می رود. به کمک پروتوکل ها می توان بین شبکه ها و وسایل جداگانه، ارتباط برقرار کرد. پروتوکل ها نقش بسیار مهمی دارند، مانند نقشی که مترجمان همزمان در سازمان ملل ایفا می کنند.
نقشی که چراغهای راهنمایی در شبکه ترافیکی انجام می دهند. در واقع، پروتوکل ها برای برقراری ارتباط بین شبکه ها، ساختارها و وسایل غیرهمگون ایجاد شده اند. دو مثال از پروتوکل ها عبارتند از:
الف- مدل مرجع Open Systems Interconnection , OSI
ب- پروتوکل کنترلی
Transmission Control Protocol Internet Protocol TCP/IP
مدل مرجع (OSI) که برای انتقال داده ها بین کامپیوترها و ایستگاههای کار در شبکه ها مورد استفاده است، از هفت لایه یا سطح، تشکیل شده است. هر لایه بر لایه قبلی خود ساخته می شود. هر پیام از فرستنده تا گیرنده از هفت سطح می گذرد.
پیش نیاز هر لایه، انجام شدن وظایف در سطوح پایین تر است. هر لایه فقط با لایه بالایی و پایینی خود ارتباط دارد. لایه های یکم و دوم به سخت افزار و سایر لایه ها به نرم افزار، مربوط می شوند. لایه یکم که لایه ای فیزیکی است، علائمی را که از طریق وسایل انتقالی ارسال می شوند، دریافت می دارد مانند فیبرهای نوری، میکروویو و ماهواره لایه دوم امکان برقراری ارتباط مستقیم بین گره ها در یک شبکه را فراهم می آورد.
لایه سوم مسئول تعیین مسیرهای بین گره ها در شبکه است. در لایه چهارم امکان اصلاح اشتباهات، حذف داده های زائد و همچنین امکان تنظیم سرعت انتقال داده ها فراهم می آید. لایه پنجم با تبیین و تشریح ارتباطات بین برنامه ها ارتباط پیدا می کند.
در این لایه Session ها بین برنامه های کاربردی استقرار یافته و اجرا می شوند. منظور Session ، زمانی است که طی آن بین اپراتور در حال کار با ترمینال ارتباط برقرار می شود.
لایه ششم مخصوص ارائه و مسئول تبدیل کدها به گونه ای است که قابل تشخیص و خواندن باشند. لایه هفتم، به طور مستقیم، به کاربر نهایی، خدمت ارائه می دهد.
پروتوکل کنترل TCP/IP
این پروتوکل برای کار در بین چند شبکه، مناسب است؛ زیرا توانایی برقراری ارتباط بین سیستم های جداگانه را به نحوی که به صورت یک کل یکپارچه عمل کنند، دارد.
پروتوکل SNA ساختار شبکه سیستم
SNA ، استاندارد پروتوکل آی . بی . ام است. با توجه به این که آی بی ام ، کنترل بیش از هشتاد درصد بازار کامپیوترهای مادر Mainframe را در اختیار دارد، SNA استاندارد عملی در بازار شده است. SNA هم مانند OSI دارای هفت لایه است.
لایه یکم که لایه فیزیکی است گره ها را به طور فیزیکی و الکترونیکی به هم متصل می سازد؛ لایه دوم که لایه ارتباطی است داده های بدون خطا و اشتباه را در طول مدارها انتقال می دهد؛ لایه سوم، مسیر را کنترل کرده و داده ها را بین منبع و مقصد به جریان می اندازد.
لایه چهارم، هماهنگی سرعت ردو بدل کردن داده ها را در منبع و مقصد بر عهده دارد، لایه پنجم، کنترل جریان داده را بین منبع و مقصد هماهنگ می کند، لایه ششم، داده ها را برای گره های گوناگون، قالب بندی می کند، و سرانجام لایه هفتم که امکان مبادله و کار برای کاربر نهایی را فراهم می آورد.
پروتوکل های پیامهای الکترونیکی
ایکس ۴۰۰ X – 400 استاندارد پیامهای الکترونیکی بین المللی است که کاربران را قادر می سازد پیامهای خود را مبادله کنند مبادله پست الکترونیکی ایکس چهارصد توان مبادله تصاویر، گرافیک ها، فاکس مایل و ویدئو را دارد.
انواع کابل های انتقالی
در کابلهای انتقالی، علائم از طریق مواد فلزی یا شیشه ای یا پلاستیکی انتقال داده می شوند. کابل می تواند بیش از سیصد جفت سیم را دربر بگیرد. کابل ها با یک روپوش حفاظتی پوشانده شده اند.
کابل های چند زوج Twisted Wire Pairs همان کابل های سیمی تلفن هستند که به طور نسبی ارزانند و کاربردهای شبکه ای بسیاری دارند.
در کابل های هم محور Coaxial سیم وسطی کابل با سیم مسی روی آن که به وسیله یک عایق از هم جدا شده اند، هم محور هستند و توان انتقال داده ها را با سرعت زیاد دارند.
فیبرهای نوری، به طور معمول، از شیشه یا پلاستیک ساخته شده اند و چون نور را از خود عبور می دهند، فاقد مشکلات ناشی از مقاومتهای الکترومغناطیسی اند. فیبرها در مقایسه با کابل های چند زوج و هم محور، فضای فیزیکی کمتری را می گیرند و علامتها را تا فواصل خیلی دورتری انتقال می دهند. به علاوه، نگهداری آنها نیز آسانتر است. البته فیبرهای نوری هزینه سرمایه گذاری بالایی دارند.
۱۱- پردازشگر انتهایی
پردازشگر ارتباطی انتهایی، نوعی سیستم کامپیوتری است که سیستم عامل و روش دستیابی خاص خود را دارد و آخرین مرحله از کار انتقال را انجام می دهد. با بهبود کیفیت در این مرحله از کار می توان نرخ هزینه در کل سیستم را کاهش و عملکرد سیستم را افزایش داد.
کنترل سخت افزار
از نظر فیزیکی باید دقت شود که پایگاههای اطلاعاتی در محل مناسبی استقرار یافته و ترجیحاً از درهای ورودی و خروجی سازمان، فاصله گرفته و از میدانهای مغناطیسی دور باشند.
تمهیدات حفاظتی و ایمنی از نظر آتش نشانی، کابل تلفن، برق و غیره، اتخاذ شود. در مورد برق نباید به برق شهر اعتماد کرد و لازم است که در موارد لزوم از برق اضطراری کمک گرفته شود. در حال حاضر، سه نوع سیستم برق لاینقطع وجود دارد.
سیستم ایستا که با باتری کار می کند؛ سیستم گردشی که از ژنراتور استفاده می کند؛ و سیستم ترکیبی که از باتری و ژنراتور به طور ترکیبی استفاده می کند؛ یعنی زمانی که باتری ها ضعیف می شوند، ژنراتورها به کار می افتند و تا جایی که سوخت دارند، کار می کنند.
در مورد کامپیوتر بهتر است از دو شاخه با سه شاخه استفاده نشود، زیرا ممکن است سایر وسایل برقی، باعث نوساناتی در جریان برق شوند که این موضوع به زیان کامپیوتر است. هنگامی که کار با کامپیوتر تمام شد، باید آن را خاموش کرد.
برای محافظت از دیسک ها، توصیه می شود فهرستی از آنها تهیه شده و بر هر دیسک برچسب زده شود. هر کس که از دیسک ها استفاده می کند، باید نام خود را در فهرستی که مخصوص این کار تهیه شده است، یادداشت کند و به موقع، دیسک را در آلبوم مخصوص و در جای امن قرار دهد. هرگز نباید دیسک را پس از انجام کار، روی میز رها کرد و یا در داخل کامپیوتر جای گذاشت.
چون امکان سوء استفاده افراد غیرمجاز از داده ها وجود دارد، باید تدابیری اتخاذ شود تا فقط کاربران مجاز، به داده ها دست یابند. کنترل دستیابی به داده ها مبتنی بر موارد زیر است:
۱- کاربران چه می دانند آنچه که کاربران می دانند.
۲- کاربران چه دارند آنچه که کاربران دارند.
۳- کاربران چه هستند ویژگیهای خاصی که در کاربران وجود دارد.
در مورد یکم، امکان دستیابی به اطلاعات برای کاربرانی فراهم می شود که اطلاع خاصی دارند. اسم رمز با واژه عبور Password کلمه منحصر به فردی است که فقط کاربر از آن اطلاع دارد و طریق آن می تواند سیستم دستیابی پیدا کند. این رمز را می توان با شماره شناسایی شخصی PIN ترکیب کرد.
همچنین می توان از پرسشهای خاص دیگری که از پیش، برنامه ریزی شده اند، کمک گرفت. به عنوان مثال، از کاربر بپرسید که رنگ مورد علاقه اش چیست یا فلان ساختمان در کدام خیابان قرار دارد. چنانچه پاسخ، همان باشد که در سیستم برنامه ریزی شده است، سیستم در اختیار کاربر قرار می گیرد.
واژه عبور را باید در فواصل نزدیک، تغییر داد. برای این منظور، می توان سیستم را به گونه ای طرلحی کرد که چنانچه کاربری، واژه عبور خود را برای مدتی طولانی تغییر ندهد، سیستم، اجازه استفاده را به او ندهد تا مجبور به تغییر واژه عبورش شود.
در مورد دوم، امکان دستیابی به اطلاعات بر مبنای آنچه که کاربران دارند فراهم می آید. در این مورد از کارت های هوشمند Smart Cards که شبیه کارت های اعتباری هستند و در درون آنها یک تراشه کامپیوتری قرار داده شده است، استفاده می شود. کاربر با قراردادن کارت هوشمند همراه با شماره شناسایی شخصی خویش در پایانه، می تواند به اطلاعات، دسترسی پیدا کند. جعل این کارت ها بسیار دشوار است و استفاده از آنها رو به تزاید است.
در مورد سوم، به ویژگیهای شخصی کاربران توجه می شود. اگر یک کاربر آگاهی خاصی داشته باشد احتمال این که یک شخص غیرمجاز، همان اطلاع و آگاهی را به دست آورد، وجود دارد. چنانچه کاربر، یک شی خاص مانند کارت هوشمند داشته باشد و از آن برای دسترسی به اطلاعات سیستم استفاده کند، احتمال گم شدن یا دزیده شدن آن شی وجود دارد.
ویژگیهای شخصی یک فرد را نمی توان دزدید. بنابراین معتبرترین و قابل اتکاترین کنترل، استفاده از ویژگیهای فردی کاربران است. واژه کنترلی بیومتریک Biometric Control بر همین اساس استوار است. کنترلهای بیومتریک، به دو دسته فیزیولوژیکی و رفتاری تقسیم می شوند.
ویژگیهای فیزیولوژیکی عبارتند از: مشخصات کف دست مانند اثر انگشت، شکل کیف دست، شبکیه چشم، وزن بدن و غیره. ویژگیهای رفتاری نیز شامل شدت معمولی ضربه انگشتان شخص بر صفحه کلید، امضا فشار دست و سرعت امضا، صدا و غیره هستند. برای سنجش و اندازه گیری کلیه ویژگیهای یاد شده، ابزارهای خاصی ابداع شده اند که به راحتی مورد استفاده قرار می گیرند.
از میان انواع سه گانه کنترل دستیابی، مورد سوم یعنی کنترل براساس ویژگیهای شخصی و عملکردی کاربران، قویترین و قابل اعتمادترین نوع کنترل دستیابی به شمار می آید.
کنترل اعتبار ورودی
داده ها را باید در نخستین فرصت و در نزدیکترین محل به منبع داده، مورد کنترل قرار داد تا اشتباهات احتمالی، پیش از پردازش، مرتفع شوند. کنترل اعتبار در سه سطح فیلد و فایل، انجام می گیرد. عر فیلد باید از نظر داده های افتاده، جاهای خالی، حروف و اعداد، دامنه، ارقام چک کننده و اندازه، به طور دقیق، چک شود.
رکوردها باید از نظر منطقی و معقول بودن، اعتبار نشانه ها، اندازه و توالی، مورد بررسی قرار گیرند. فایل ها نیز از نظر برچسبهای داخلی و خارجی، نام فایل، تاریخ ایجاد، زمان به هنگام شدن، تعداد رکوردها در فایل، بر چسب پایانی مشخصه پایان فایل در صورتی که آخرین رکورد فایل باشد یاEnd Of File : EOF بررسی شوند.
با کنترل مشخصات و نمره های شناسایی استفاده کنندگان، می توان اطمینان حاصل کرد که هیچ نوع تقلّبی صورت نمی گیرد. با کمک روش کنترل دسته ای، مطمئن می شویم که هیچ منبعی بیش از یک بار کنترل نمی شود و کلیه مستندات منبع، پردازش می شوند. از طریق ردگیری حسابرسی نیز اطمینان به دست می آید که مراحل ورودی، پردازش و خروجی نهایی، همگی مورد کنترل قرار گرفته اند. چنانچه اشتباهی رخ داده باشد، باید به سرعت اصلاح شود.
برای کاهش خطاها باید در یک طرح کلی، انواه خطاها را شناسایی کرد و فراوانی هر یک را نشان داد. براساس این طرح می توان درباره آموزش کسانی که مسئولیت گردآوری، آماده سازی و درونداد ورودیها را برعهده دارند تصمیم گیری کرد و یا نسبت به طراحی مجدد ورودی اقدامات مناسبی را انجام داد.
فهرست گزینه ها یا منو Menu
با توجه به این که ممکن است کاربران چگونگی انجام کار با سیستم را فراموش کنند، از فهرست گزینه ها برای کمک به حافظه کابران استفاده می شود. از این طریق، راه کارهای متفاوتی که می توانند به اجرا درآیند، در معرض دید کاربران قرار می گیرند تا از بین آنها گزینه موردنظر را انتخاب کنند. این فهرستها، به ویژه برای کاربران مبتدی، بسیار مفیدند.
در فهرست گزینه ها یا منو، کلیه انتخابهای ممکن برای یک فعالیت یا عملیات خاص نشان داده می شود و کاربران با انتخاب یک شماره، کد و یا تصویر خاص، فرمان یا گزینه موردنظر خود را به سیتم ابلاغ می کنند.
در تخصیص عنوان به گزینه ها باید توجه شود که عنوانها، با معنا، دقیق و رسا باشند و به سهولت درک شوند. برای انتخاب گزینه مورد نظر از فهرست گزینه ها، روشهای متفاوتی وجود دارد. اهم روشهای انتخاب، عبارتند از: روشهای کلیدی، اشاره ای، تماسی و صوتی برای طراحی فهرستها نیز از فنون متفاوتی استفاده می شود.
از جمله فهرستهای از بالا به پایین کشویی Pull down Menus فهرستهای لانه ای Nested Menus، فهرستهای متداخل Shingled & Tiled Menus، فهرستهای نشانه ای یا تصویری Icons Menus، فهرستهای تماسی Touch Menus و فهرستهای صوتی Sound Cues
منوهای از بالا به پایین در گوشه ای از صفحه مانیتور منعکس می شوند و چنین به نظر نی رسد که از بالای صفحه به پایین کشیده شده اند. کاربران با استفاده از صفحه کلید یا ماوس Mouse، مکان نما Curser را به حرکت در می آورند و هنگامی که مکان نما روی گزینه موردنظر قرار گرفت، با فشردن کلید Enter یا کلید ماوس، آن را انتخاب می کنند.
منوهای لانه ای به صورت سلسله مراتبی تنظیم می شوند. برای دستیابی به هر فهرست باید از فهرست قبلی آن عبور کرد. در واقع هر فهرست بخشی از فهرست پیشین است و به کمک این فهرستها، فقط آن دسته از عملیاتی انتخاب می شوند که به عملیات در دست اجرا ارتبباط می یابند.
در منوهای متداخل، داده ها، متن ها، دستوراتف نشانه ها و شکلها را می توان در فهرست منعکس کرد تا کرابران بتوانند به طور همزمان، چند گزینه را انتخاب کنند و وظایف چند منظوره خویش را به انجام رسانند. حسن این فهرستها، کمک بیشتر به حافظه و تدارک اطلاعات متنوع به طور همزمان برای کاربران است. منوهای متداخل، به طور مثال، در بسته های نرم افزاری Windonws مطرح شده اند.
منوهای تصویری برای کابرانی مناسبند که نشانه ها و اشکال را ترجیح می دهند. در فهرستهای تصویری، نشانه ها و تصاویر موردنظر به وسیله صفحه کلید یا ماوس انتخاب می شوند و به این ترتیب دستور اجرای عملیات صادر می شود. در حال حاضر، در اکثر موارد از این گونه منوها استفاده می شود.
منوهای تماسی، برای کاربرانی که مشغله زیادی دارند مناسبند. در این منوها برای آگاهی از نتیجه عملیات، کافی است که نشانه یا نام آن کار یا وظیفه، لمس شده و به این ترتیب دستور اجرا ارائه شود.
به عنوان مثال: در بانک اطلاعاتی مربوط به فروش کالا، اشاره لمسی به ناحیه شمالی یک کشور در نقشه ای که روی مانیتور به نمایش درآمده است، باعث دریافت میزان فروش کالاها در آن ناحیه خاص می شود. برای استفاده از این نوع منوها، به طور معمول باید از واسطه های خاصی مانند قلم نوری کمک گرفته شود.
در منوهای صوتی، از ابزارهای صوتی استفاده می شود به عنوان مثال، برای جلب توجه مسئوولان یک فروشگاه نسبت به انجام یک کار خلاف و غیرقانونی، و یا برای آگاه کردن کارگران خط تولید از به پایان رسیدن مجموعه ای از عملیات خاص، از این منوها می توان استفاده کرد. در این فهرستها با کمک تراشه های خاص، می توان دستورالعملهای صوتی را به کاربران ارائه داد.
طراحی سیستم های حساس به زبان محاوره ای
سیستم های کامپیتوری را با کمک واسطه های خاصی می توان به گونه ای تنظیم کرد که زبان انسان را درک کرده و نسبت به ان واکنش نشان دهند. به این ترتیب، به جای این که کاربران ملزم به شناخت و درک سیستم باشند، سیستم، با کمک تدابیر متخذه می تواند کاربران را بفهمند، از طریق صوت یا صفحه کلید، دستور لازم را دریافت کند و وظیفه موردنظر را انجام دهد.
در آینده ای نه چندان دور، تحولی در سیستم های کاربر آشنا User Friendly پدید خواهد آمد و این سیستم ها تکامل بیشتری خواهند یافت. در نتیجه، امکان مکالمه با سیستم فراهم خواهد شد و کاربران خواهند توانست با کامپیوتر سخن گویند و ارتباط ساده تر و مفهوم تری با سیستم برقرار سازند.
در این سیستم ها، ابتدا آموزشهای لازم توسط کامپیوتر به کاربران ارائه می شود و پس از راهنمائیهای اولیه، کاربران، کار با سیستم را آغاز می کنند، پرسشهای خود را مطرح کرده و پاسخ مرتبط را دریافت می دارند.
در این موارد، چنانچه کامپیوتر، مفهوم سخن کاربران را درنیابد، پرسشهایی را طرح می کند تا پس از رفع ابهام، بتواند پاسخ مناسب را بر صفحه نمایش ظاهر سازد. با تکامل تدریجی این مکانیسم ها، سیستم قادر خواهد شد تا با کاربران به صورت کتبی و شفاهی ارتباط برقرار کند و خروجیهای موردنظر را به صورت گوناگون صوتی، تصویری و یا چاپی در اختیار کابران قرار دهد.