ساختمان سازی
در قرون اخیر که رشد جمعیت در دنیا به طور چشمگیری رو بر ازدیاد نهاد و بشر از لحاظ علمی و فنی مشکلات بسیاری را حل نمود در ساختن مسکن نیز مانند سایرموضوعات تحولات عمده ای به وجود آورد.
دیگر ساختن خانه های تک واحدی جوابگوی احتیاجات جوامع شرق نبوده و بهمین علت سیستم خانه سازی به کلی دگرگون شده و استفاده از مصالح مقاوم نیز مانند فولاد و سیمان در ساختمان سازی رایج گردید و در اثر دسترسی به این مصالح و امکانات دیگر گسترش شهرها از حالت افقی به عمودی تبدیل شد و امر آپارتمان سازی در ساختمان های چندین طبقه متداول گردید.
برای احداث ساختمان سازی و ابنیه در مدت کوتاه استفاده از بتن پیش ساخته بسیار حائز اهمیت است تمامی ساختمانهای ائم از ساختمانهای صنعتی پارکینگها ساختمانهای تجاری، مجتمع های مسکونی، هتلها، مدارس، مراکز تفریحی پلها و انواع سازه های دیگر را می توان با استفاده از بتن پیش ساخته احداث نمود.
محاسنی که توسط طرفداران این روش ساخت مطرح می شود قسمتی به پیش ساختگی قسمتی به پیش تنیدگی و قسمتی نیز به بتنی بودن آن مربوط می شود روشهای پیش ساخته فشرده نمودن جدول زمانی اجراء پروژه کاهش مدت زمان ساخت را میسر می سازد.
فرایند تولیدی یا خدماتی
اجرای طرحهای ساختمانی صدها جزئیات فنی و ساختمان سازی و روابط پیچیده چند جانبه بین صاحب کار ، کار فرما، مجری طرح ،طراح، مجری ، ناظر، پیمانکار جز سازندگان مصالح و لوازم و فروشندگان آنها ، تولید کنندگان ، فروشندگان و اجاره دهندگان تجهیزات ، نیروی انسانی ، نهادهای مدیریت شهری و ادارات دولتی را شامل می شود.
اجرای طرحهای ساختمانی ممکن است به یکی از روشهای زیر انجام می پذیرد:
امانی: که صاحب کار یا قائم مقام او کارفرما یا مجری طرح راسا عملیات اجرایی را مدیریت می کنند.
مدیریت اجرا: که صاحبکار شخصی را از طرف خود مامور اجرایی پروژه می نماید
پیمانکاران جز: که در آن صاحبان کار هر قسمت از پروژه را به پیمانکاران خاصی تحویل می دهند
پیمانکاران کلی: کل پروژه به یک شرکت پیمانکاری برای اجرای تحویل داده می شود.
در کلیه روشهای فوق، فرض بر این است که در طرح از پیش آماده شده ای برا اجرا وجود دارد. امروزه برای صرفه جویی کردن در زمان روشهای دیگری برای اجرا ی ساختمان سازی ما ابداع و به کار گرفته شده اند که اجازه می دهند همزمان با تهیه طرح کار اجرا نیز آغاز و پیش برده شود. از جمله این روشها ،روش اجرای سریع و روش طرح و ساخت یا طرح و اجرا را می توان نام برد.
پیمانهای اجرایی اشکال مختلف دارد که متداولترین آنها به شرح زیر است.
۱- پیمانهای سر جمع
۲- پیمانهای مبتنی بر فهرست آمارها
۳- پیمانهای در صد هزینه
صاحبکار شخصی است حقیقی یا حقوقی که طرح متعلق به او می باشد.
کار فرما یا مجری طرح شخصی است حقوقی یا حقیقی که صاحبکار تمام یا بخشی از اختیارات خود را برای اجرا به او سپرده است .
مدیر اجرایی شخصی است حقیقی یا حقوقی که سازماندهی عملیات اجرائی به عهده او واگذار میگردد.
پیمانکار شخصی است حقیقی یا حقوقی که انجام خدمات مشخصی را تحت شرایط فنی و مالی معین در مدت زمان معلوم به عهده میگیرد .
الف- موقعیت رشته ساختمان های بتنی یا بررسی جزئیات سازمانی رشته
مزایای ساختمانهای بتنی:
ساختمان سازی بتنی به علل زیر مورد توجه مهندسین و شهر سازان قرار گرفته و روز به روز در حال توسعه است .
۱- ماده اصل بتن که شن و ماسه می باشد تقریباً در تمام نقاط کره زمین در حد وفور یافت می شود و روی این اصل امکان ساختن ساختمانهای بتنی را میسر می سازد.
۲- ساختمان سازی بتنی در مقابل عوامل جوی از ساختمانهای فلزی مقاوم تر بوده و در نتیجه نسبت به ساختمان سازی فلزی دارای عمر طولانی تر می باشد .
۳- در مقابل آتش سوزی ساختمان سازی بتنی نسبت به ساختمانهای فلزی مقاومتر می باشد
۴- به علت شکل پذیری بتن که می تواند به هر شکلی که قالب آن تهیه می شود ساخته شود .ساختن ستون و پل به اشکال مختلف را میسر میسازد و به همین علت مهندسین معمار به این نوع ساختمانها توجه بیشتری می نماید
آیین نامه:
به علت پیشرفت ساختمان سازی بتنی در اغلب کشورها ، آزمایشگاهها و انستیتوهای بتن بطور مداوم مشغول آزمایشات مکرر روی انواع و اقسام سازه های بتنی میباشد که نتیجه این آزمایشات به صورت نشریه های به نام آئین نامه بتن در دسترس عموم مهندسین قرار می گیرد و در کشور ما هم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی نشریه هایی در این مورد انتشار داده است که در نوشته های این بخش اغلب با توجه به آیین نامه مذکور تهیه گردیده.
شناخت از مسائل اولیه کارگاه و تجهیز کارگاه
بطور کلی در هر کارگاه ساختمانی بررسی نکاتی چند قبل از شروع هر گونه عملیات لازم و ضروریست و این بررسی به پیشرفت بعدی کار و در نتیجه پایین آوردن هزینه طرح کمک خواهد کرد .
اصولا بررسی مقدماتی یک کارگاه قبل از هرگونه عملیات اجرائی دارای اهمیت زیادیست . این بررسی را می توان به مراحل مختلف زیر تقسیم کرد
مراحل مختلف ساختن یک ساختمان
۱- بازدید زمین:
قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمان سازی باید زمین محل ساختمان بازدید شده و وضعیت و فاصله آن نسبت به خیابانها و جاده ها اطراف مورد بررسی قرار گیرد و همچنین پستی ویلندی زمین با توجه به نقشه ساختمان موردبازدید قرار گرفته در صورتیکه ساختمان بزرگ باشد.
پستی و بلندی و سایر عوارض زمین می باید بوسیله مهندسین نقشه بردار تعیین گردد و همچنین باید محل چاه های فاضلآب و چاه آبهای قدیمی و مسیر قنات های قدیمی که ممکن است در هر زمینی موجود باشد.
تعیین شده و محل آن نسبت به پی سازی مشخص گردد و در صورت لزوم می باید این چاه با بتون و یا شفته پر شود و محل احداث ساختمان نسبت به زمین تعیین شده و نسبت به ریشه کنی کندن ریشه های نباتی که ممکن است در زمین روئیده باشد آن محل اقدام شود و خاکهای اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملا معلوم شده و با نقشه ساختمان مطابقت داده شود .
۲- پیاده کردن نقشه
پس از بازدید محل وریشه کنی اولین قدم در ساختن یک ساختمان سازی پیاده کرده نقشه می باشد .منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان سازی از روی کاغذ برروی زمین بابعاد اصلی یک به یک بطوریکه محل دقیق پی ها وستونها ودیوارها و زیرزمین ها وعرض پی های روی زمین بخوبی مشخص باشد.
همزمان با ریشه کنی وبازدید محل باید قسمتهای مختلف نقشه ساختمان سازی مخصوصا نقشه پی کنی کاملا موردمطالعه قرار گرفته بطوریکه در هیچ قسمت نقطه ابهامی باقی نماند .وبعد اقدام به پیاده کردن نقشه بشود.
باید سعی شود حتما در موقع پیاده کردن نقشه از نقشه پی کنی استفاده گردد. برای پیاده کردن نقشه ساختمان های مهم معمولا از دوربین نقشه برداری استفاده می شود . ولی برای پیاده کردن نقشه ساختمان سازی معمولی و کوچک از متر وریسمان بنائی که به آن ریسمان کار هم می گویند استفاده می گردد.
برای پیاده کردن نقشه با متر وریسمان کار ابتدا باید محل کلی ساختمان سازی را روی زمین مشخص نموده وبعد با کشیدن ریسمان در یکی از امتدادهای تعیین شده وریختن گچ یکی از خطوط اصلی ساختمان راتعیین می نمائیم.
وبعد خط دیگر ساختمان سازی را معمولا عمود برخط دیگر می باشد با استفاده از خاصیت قضیه فیثاغورث درمثلث های قائم الزاویه مجذور وتر مساوی است با مجموع مجذورات دوضلع دیگر رسم می نمائیم . معمولا در سطح بنائی استفاده از این روش را ۳و ۴و ۵ می گویند.
زیرا در این طریق معمولا اضلاع مثلث ۳متر و۴متر و وتر مثلث ۵ متراست. و برای مکانهای کوچکتر ویا بزرگتر می توان از مضربهای این اعداد استفاده نمود . مانند ۳۰ و۴۰ و۵۰ سانتیمتر و یا ۶متر و ۸متر و۱۰ متر. ممکن است به علت قناس بودن زمین دو خط کناری نقشه برهم عمود نباشد.
در این صورت یکی از خطوط میانی نقشه را که حتما برخط اول عمود است انتخاب و رسم می نمائیم . ممکن است برای عمود کردن خطوط از گونیای بنائی استفاده نمود . دراین صورت دقت کار کمتر می باشد .در موقع پیاده کردن نقشه برای جلوگیری از جمع شدن خطاها بهتر است اندازه ها را همیشه از یک نقطه اصلی که آن را مبداء می نامیم حساب نموده وروی زمین منتقل نمائیم.
برای مثال اگر بخواهیم از نقطه A دو اندازه ۳ متر و ۴ متر را روی امتداد Ax تعیین نمائیم بهتر است ابتدا از نقطه A طول ۳ متر جدا نموده تا نقطه B بدست آید. آنگاه دوباره از نقطه A طول ۷ متر را مجموع دو اندازه جدا نمائیم تا نقطه C بدست آید. برای سایر اندازه ها نیز همیشه باید از نقطه A اندازه بگیریم.
با توجه به اینکه هر نقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی می باشد که باید در طول مدت اجرا در هر زمان قابل کنترل باشد . برای جلوگیری ازاین موضوع یک قطعه بتنی با ابعاد دلخواه مثلا ۴۰ در ۴۰ با ارتفاع ۲۰ سانتیمتر در نقطه ای دورتر از محل ساختمان سازی میسازند بطوریکه در موقع گود برداری ویا پی کنی با آن آسیب نرسد ودر طول مدت ساختمان سازی تمام ارتفاعات را با آن می سنجند باین قطعه بتنی اصطلاحا رپر می گویند در بعضی ساختمانهای کوچکتر روی اولین قسمتی که ساخته می شود مانند اولین ستون علامتی می گذارند وبقیه ارتفاعات را نسبت به آن می سنجند.
۳- گود برداری
بعد ازپیاده کردن نقشه وکنترل آن درصورت لزوم اقدام به گودبردار می نمایند. گودبرداری برای آن قسمت از ساختمان سازی انجام میشود که درطبقات پائین تراز کف طبیعی زمین ساخته میشود، مانند موتورخانه ها و انباره و پارکینگ ها وغیره . درموقع گودبردا ری چنانچه محل گودبرداری بزرگ نباشد ازوسائل عمومی مانند بیل و کلنگ و فرقون چر خ دستی استفاده می گردد.
برای این کار تا عمق معینی که عمل پرتاب خاک بابیل به بالا امکان پذیر است مثلا ۲ متر عمل گودبرداری را ادامه میدهند وبعد از آن پله ای ایجاد نموده و خاک حاصله ازعمق پائین تراز را روی پله ایجاد شده ریخته و از روی پله دوباره به خارج منتقل می نمایند.
تاریخ چه مصرف فولاد در بتن
مصرف فولاد در بتن حاصل یک کشف ناگهانی نیست بلکه نتیجه یک تکامل و پیشرفت است. در سال ۱۸۴۸ لمبوت با ساختن یک قایق بتنی پارویی که به وسیله شبکه های مربع مستطیل شکل میله های آهنی، مسطح شده بود ، اولین سازه بتن مسلح را به وجود آورد.
در سال ۱۸۷۳ مونییر یک منبع آب با ظرفیتی برابر ۱۲۰ متر مکعب ساخت . در سال ۱۸۸۷ کنن وایس در کتاب سیستم مونییر تئوری بتن فولادی را بر اساس سر اصل بنا نهادند که امروز نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
این اصول بدین قرارند:
۱- تمامی نیروی کششی در یک عضو بتن مسلح به وسیله فولاد تحمل می شود .
۲- انتقال نیرو به فولاد به وسیله چسبندگی بین بتن و فولاد صورت می گیرد. اصل عمل مشترک
۳- تغییرات حجمی بتن و فولاد در اثر تغییر درجه حرارت ، با هم برابرند . به طور تقریب
علل مصرف فولاد و بتن:
۱- فزایش نقش کششی در بتن
۲- ترکیب بتن و فولاد در بتن مسلح محاسن هر دو را در برداشته و فاقد عیبهای آن دو است.
۳- افزایش دوام بتن
۴- افزایش مقاومت برشی
۵- افزایش مقاومت فشاری با استفاده از فولاد های جدید
۶- پیوستگی کامل بین فولاد و بتن در مقابل ترک های کششی
۷- ساخت بتونی با مقاومت بالا با استفاده از روش پیش تنیدگی در نتیجه کاهش خیز و ترک های کششی تعت اثر بارها وارده
۸- امکان ساخت پوسته های مقاوم نازک بوسیله بتن مسلح
تئوری های علمی و تکنیکهای به کار رفته رشته ساختمان سازی بتنی در محل کار:
انواع فولادهای مصرفی در بتون:
مقاومت فولادهای مسلح کننده معمولی در بتون ۱۰۰ برابر مقاومت کششی بتون و ۱۰ برابر مقاومت فشاری بتون است. دو نوع فولاد برای ساختن میله های مسلح کننده مورد استفاده قرار می گیرد. یکی فولاد نرم و دیگری فولاد با تنش جاری شدن بالا.
اکثر میلگردها از نورد گرم فولاد نرم ساخته می شوند . مقاومت آنها در حدود ۲۴۰۰ – ۱۶۰۰ کیلو گرم بر سانتیمتر مربع است. فولاد آجدار با تنش جاری شدن بالا یا از نورد گرم فولاد کم آلیاژ و یا به وسیله عملیات سرد روی فلز نرم پیچش و کشش به دست می آید. فولاد کم آلیاژ را می توان از روی شکل برجستگی های سطحی آن از فولاد نرم تشخیص داد در استاندارد بتون ایران برای سه نوع فولاد Al( میلگرد ساده AII میلگرد آجدار AIII میلگرد آجدار پیچیده.
فولادی آلیاژی که برای سازه های بتون پیش تنیده به کار می رود ، مقاومتی در حدود ۱۱۰۰-۸۰۰۰ کیلو گرم بر سانتیمتر مربع دارد . در سالهای اخیر که کاربرد های بتون پیش تنیده گسترش یافته است برای مقاومت بالاتر در بتون پیش تنیده از کابلهای فولادی آلیاژی الیاف به هم تابیده از فولاد آلیاژی استفاده می کنند که مقاومت آنها بین ۲۰۰۰۰ –۸۰۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است.
در سازه های بتونی حجیم کابلها به صورت دسته های ۵ تایی،۷ تایی، ۱۳ تایی و ۱۹ تایی مورد استفاده قرار می گیرند . در حال حاضر در بتون ریزی های پس تنیده به علت وزن بالای قطعات و وسعت دهانه تنها کابلها کار بر دارد.
فرمهای رایج کاربرد میلگرد در بتون:
میلگرد راستا: برای افزایش مقاومت کششی بتون به کار برده می شود.
خاموت: برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش و تحمل نیرو های برشی و جلوگیری از گسترش ترک.
سنجاقک: برای تقویت مقاومت برشی خاموتها و اتصال کامل بین میل گرد های طولی و خاموت
خرک: برای قرار دادن دو شبکه متوالی افقی با فاصله معین در داخل قالب در بتن ریزی های کف و فنداسیون.
رکابی: برای در امتداد نگاه داشتن آرماتورهای طولی و یا عمودی در بتون ریزی دیوارها.
حفاظت در انبار کردن میلگرد های فلزی:
به علت جذب رطوبت محیط به وسیله میلگرد های فلزی و اکسید شدن فلز آهن و در نهایت کمتر شدن قطر موثر میلگرد فولادی باعث کاهش مقاومت سازی بتونی می شود لازم است که میلگرد های فولادی در محیط خشک و سر پوشیده و دارای کمترین رطوبت نگهداری شوند. قبل از مصرف لازم است از طریق برس زدن یا پاک کردن مکانیکی، سطح فلز از زنگ پاک شود تا چسبندگی بتون و فولاد در حد مطلوب انجام گیرد.
زنگ گیری میلگرد می تواند به طریق سند پلاست ماسه پاشی روی فلز نیز انجام شود.
انبار کردن میلگرد ها باید بر اساس قطر و اندازه آنها به صورت منظم و مجزا با شد.
این روش موجب تسریع در کار می شود زیرا گروه برشکار و آرماتور بند به راحتی می تواند میلگرد های مورد نیاز را انتخاب کند. برای جلوگیری از نفوذ رطوبت زمین سعی می کنند که میلگرد را در ارتفاع مناسبی از سطح زمین قرار دهند به نحوی که با گل و روغن در تماس نباشد. بعلاوه تمیزی محل انبار کردن باعث می شود که از زنگ زدگی میلگرد ها جلوگیری بعمل آید.
حد اکثر قطر زنگ زدگی میلگرد ها:
زنگ زدگی سطحی خطری برای فولاد ندارد اما چنانچه زنگ به صورت پوسته در بیاید باید پوسته زنگ را از روی میلگرد پاک شود توسط برس سیمی یا سندپلاست. با توجه به پیش بینی هایی که در طراحی انجام می شود حد اکثر ضخامت زنگ زدگی مجاز برابر قطر فولاد اصلی است .
قالبهای فلزی
اجزاء قالبهای فلزی عبارت است از:
۱- رویه قالب که متشکل ازیک سری پانلهای فلزی ازورق سیاه بامهاریهای سوراخدارازتسمه به فاصله ی ۵ سانتیمتر از یکدیگربرای استقرار گیره های پشت قالب است ودرابعادگوناگون تولید می شوداین قالبها می تواند به عرض۵۰-۱۰ سانتیمتر وارتفاع ۳۳۰-۱۰۰ سانتیمترساخته شود.برای سازه های استوانه ای قالبهای رویه بصورت کمانی ساخته می شود.
۲- ناودانی هاکه تحمل کننده ی اصلی فشار جانبی وارد برقالب هستند.
۳- کنج ها فرم این قالبهای فلزی به نحوی است که امکان ایجادکنجهای داخلی رابوجود می آورندودرکنجهای خارجی نیز باتغییرقالب کنج مورد استفاده واقع می شود.
۴- میله های پشت بندرا بوسیله ی ناودانیهابه یکدیگرمتصل می سازند.
مواد آزادکننده قالب:
عملکرد کلی این موادتشکیل قشر نازکی برروی بدنه ی قالب است تا ازچسبیدن بتون وقالب جلوگیری کندویادرهنگام بازکردن قالب صدمه ای به سازه ی بتونی وارد نشود.انواع مواد آزاد کننده قالب به شرح زیر است:
مایع آزاد کننده – رنگهای جداکننده
کرم روغن قالب – روغن بدون مایع سطحی
مایع آزادکننده شیمیایی -مخلوط آب وروغن
واکس مخصوص قالب
مایع آزاد کننده قالب:
استفاده برای انواع قالبها ازجمله قالبهای فولادی که استفاده ی زیاد ازحدآن ممکن است درسطح بتون لکهایی ایجادکند.
کرم روغن قالب:
این کرم که همراه با مواد آزاد کننده بکار می رودبرای قالبهای چوبی بسیار مناسب است وبیشتر برای سطح نما وصیقلی چوب بسیار مناسب است وبیشتر برای سطوح نما وصیقلی کاربرد دارد.قبل ازاستفاده باید کاملا مخلوط شده وبهم زده می شودنباید آن را رقیق کرد زیراخاصیت خودرااز دست می دهدادرهوای زیر صفراستفاده وازآن توصیه نمی شودوتنها برای مدت محدود قابل ذخیره سازی است زیرا مواد فرار آن متصاعدشده وباقیمانده خاصیت اصلی خود راکه جداکننده سریع بتون ازقالب است ازدست می دهد.
ماده ی آزاد کننده شیمیایی:
برای انواع قالبها مناسب است وسطوح تمام شده بسیار خوبی ایجاد می کند.این ماده ازمواد روغنی سبک وفرار تهیه می شودوبه صورت لایه نازکی روی قالب بتون را می پوشاند درمقابل باران مقاوم است. ازرفتن روی آن به علت خشک شدن سریع کم ضررترازسایر موادآزادکننده قالب است.
واکس مخصوص قالب:
برای قالب های فلزی بخصوص قالبهای پیشرفته ساخته مناسب است استفاده ازآن به صورت لایه نازک ویکنواخت مشکل است.
رنگهای جداکننده:
تنها همراه با دیگر مواد آزاد کننده مناسب است زیرا چنان چه سطح آن دچار خراشیدگی شودکیفیت جداسازی و جداکنندگی خودرااز دست می دهد.
روغن بدون مایع سطحی:درجایی که جنبه های ظاهری نمای بتون اهمیت داشته باشد مناسب نیست وسطح بتون را خدشه دارخواهد ساخت استفاده ازاین روغن ارزان قیمت بوده وکاربرد آن برای سطوحی است که پوشیده خواهند شدیادرخاک مدفون می شوند.
مخلوط آب وروغن:
این مخلوط ازنظرظاهری مناسب نبوده وتاثیر نامطلوبی دررنگ بتون دارد وازسخت شدن سریع بتون جلوگیری می کنداین ماده ارزان واستفاده ازآن ساده است وکاربرد آن برای مواقعی که سطح بتون پوشیده باشدتوصیه می شود.
باز کردن قالبها:
مدت زمان لازم ازموقع بتون ریزی تاهنگام جداسازی قالبهای درکارهای مختلف متفاوت است ،مقدار آن بستگی به بتون ساخته شده آب وهوا وشرایط محیطی محل اجرا ونحوه به عمل آوری بتون دارد.
به طور کلی مناسب ترین برای بازکردن قالب براساس مقاومت بتون وتاثیر این مقاومت برسایرقسمتها تایین می شود زمان برای بازکردن قالبهای زیرتیرهاوسقفها طولانی تراززمان بازکردن قالبهای جانبی است.
برای جداسازی قالب نیزبایدتامدتی ازبرخورد هرگونه جسمی به سازه ی بتونی جلوگیری شودقبل ازآزادسازی بخشهای زیرین قالب بندی وحائلها لازم است بادقت درگیری بین قالب وسطح بتون را آزادساخته پس ازاطمینان کافی ازاستحکام بتون قالبهارابه آرامی ازیکدیگرجداکنیم لازم است بلافاصله پس ازجداسازی قالب ازبتون عمل آوری بتون آغاز می شود.
برای سهولت دربازکردن قالبهامعمولادرگوشه های تیزپخیهایی مناسب درقالب ایجاد کرده وسازه ی بتونی رادربرابر کنده شدن گوشه های تیزدرهنگام قالب برداری محافظت می کنند درجداسازی قالب بایددقت بیشتری اعمال شود.
تاعمرقالب و تعداد دفعات بهره گیری ازآن افزایش یابدبرای حفاظت ازقالبها دربرابر رطوبت وضربه باید قالبهادرسطح بالاتری اززمین نگهداری شده وروی آن پوشیده باشدمعمولا لایه های تخته سه لایی در لبه های فولادی جلوگیری به عمل می آیدبرای قالبهای بزرگ وسنگین بایددقت زیادی به عمل آیدوازتیرهای مخصوص باجرثقیلها برای جابه جایی آنها استفاده شودقالبها باید ازآلودگی به دور باشندتادچار ضایعات نشوند.
درصورتی که هواسرد باشدباید اطراف بتون رادرمقابل سرماعایق بندی کرد. درهوای سرد باید دقت کرد که عمل جداسازی بسرعت انجام نشود که تغییرات حرارتی شدید به بتون واردنیاید.
درقالبهای چوبی باتوجه به آنکه تخته ی بدنه قالب برای تعداد معینی ازدفعات مصرف طراحی می شوندلازم است پس ازدفعات مصرف قالب طراحی شده قالب دوباره بازسازی وتعمیر شودپشت بندها تا ۱۵ بار می تواننداستفاده شوند وپس ازآن دقیق کنترل وباابعاد استاندارد مطابقت داده شوند.
قالبهای چوبی درقسمت بدنه پس ازهر۵ بارمصرف دوباره ارزیابی شده قالب باابعاد استاندارد کنترل ودرصورت مشاهده هرکونه عیبی مشاهده شودقالبهای فلزی پیش ساخته برای تعداد زیادی ازدفعات طراحی می شوند(۱۰۰۰۰-۱۰۰۰دفعه)قالبهای چوبی چندلایی تا۵۰بار می توانندمورد استفاده قرار گیرند وپس ازآن تعداد دفعات باید تعمیر وبازسازی شوند. هرقدر درطراحی قالب اصول استانداردبیشتر رعایت شود قالب کمتر دچار صدمه می شود.
قالبهای پی:
قالبهای پی سطحی بایستی روی رقوم و خط قرار گیرند، و بطور کامل مهاربندی و بسته شوند . بتن پی باید با اسلامپ مناسبی ریخته شوند ، که از مایعات کف به اصطلاح شیره بتن جلوگیری شود که می تواند به چسبندگی بد برای فونداسیون دیوارها که بعدا اجرا می شوند منتج شود . توصیه شده است که برای کاهش نفوذ آب تراوش پی زبر شود. آنجائیکه ذهکشی خاک نامرغوب است . یا در پروژه های خاصی ، نوار آب بند توصیه می شود .
قالبهای دیوار:
قبل از اینکه قالبهای دیوار نصب شوند، سطح پی باید تمیز وخالی از ریزه سنگ باشد .قالبهای دیوار باید قبل از نصب روغن قالب زده شوند طوریکه روغن قالب به طرف پایین قالبها روی بتن پی سرازیر نشود قالبها باید تمیز و محکم به یکدیگر بسته شوند و کاملا مهار گردند، که از شکم دادن و باد کردن یا جابجا شدن جلوگیری گردد. قالب نباید سبب بوجود آمدن ترک شود . هر حرکت قالبهاناشی از انبساط چوبی یا سست شدن میخ ها یا گیره ها، می تواند مشکلات غیر ضروری بوجود آورد.
بتن ممکن است مستقیما از کامیون بتن تخلیه شود، یابوسیله دامپر و چرثقیل ریخته شود ، یا پمپ شود .که به بلندی دیوار بستگی دارد . صرف نظر از روش بکار رفته ، بسیار مهم است ، بعبارتی از مجزا شدن دانه ای شن و ماسه اجتناب ورزیده شود .
برای بتن ریزی دیوار ها و ستونها موارد زیر بسیار مهم هستند:
۱- زمانیکه از جرثقیل یا دامپر برای ریختن بتن در داخل قیف استفاده می شود و یا بوسیله اتصال لوله های فلزی یا برزنتی میکسر که از روی قالبها عبور نموده و براحتی تا محل بتن ریزی می رسند ، از تجزیه شن و ماسه جلوگیری می شود.
۲- پمپ بتن روی دیوار بلند قالب ساختمان سازی برای اجتناب از تفکیک دانه ها ممکن است استفاده شود . قطعات لوله های لاستیکی بقطر ۱۰ سانتیمتر را می توان بطرف پائین داخل قالب آورده شود، از بالا و پایین پریدن دانه ها به آرماتور کاسته می شود .
۳- بعضی از پیمانکاران ساختمان سازی ، از دریچه ای مثل سوراخ در سطوح مختلف قالب استفاده می کنند ، اگر بلندی دیوار زیاد باشد ، برای جلوگیری از جدایی شن و ماسه در فواصلی سوراخ هایی قدری بزرگتر از لوله لاستیکی بتن ایجاد می شود که بتن وارد ستون یا دیوار می شود ، زمانیکه بتن به این سطوح رسید ، با همان قطعات بریده شده سوراخها بسته می شوند.
۴- ضروری است که در بتن ریزی دیوارها و ستونها بلند اول چند سانتیمتر دو غاب برروی سطح پی در کف قالب دیوار یا ستون ریخته شود و آنگاه ریختن بتن باید فورا انجام گیرد ، در حالیکه دو غاب هنوز در حالت خمیری است ، امکان کرموشدگی درقاعده دیوار یا ستون بر طرف خواهد شد .
۵- زمانیکه بتن ریزی دیوار یا ستون انجام می گیرد هرگز از بتن با اسلامپ بالا استفاده نشود ، زیرا که رگه های ماسه ای در دیوار یا ستون ایجاد شده و بد منظر می شود، این بخاطر افزایش آبدهی شیره بتن بسطح بین قالب و بتن است ، بدینگونه خمیر سیمان سطح دقیق می شود .
۶- آیا کف پی برای بتن ریزی کاملا تمیز است . آیا روغن قالب مناسبی برای روغن زدن قالبها قبل از نصب قاب چوبی دیوار یا ستون تهیه شده است ، و دیگر روی قالب چکه نمی کند.
۷- آیا ویبراتورهای درونی بجای ویبراتورهای بیرونی ( ویبراتور سطحی ) استفاده می شود که در ساختن تولیدات پیش ساخته ر ایج است ، تغییر بعد نسبی یا کرنش بتن در دیوارهای کوتاه بوسیله کوبیدن میله ۴*۲ ممکن است نسبتا خوب انجام گیرد اما در بتن ریزیهای زیادتر بخوبی انجام نخواهد گرفت.
وسایل انتقال بتن د رکارگاه:
الف- تراک میکسر: برای انتقال بتون درمسافت های طولانی کاربرد دارد.
ب- شوت سطوح شیبدار):درنقاط مرتفع که ارتفاع بتون ریزی از۳متر تجاوز کندباید سطوح شیبداری ساخت ناودانی های مختلف که بتون در داخل قالب از ارتفاع کمتری تخلیه شودتادراثر تخلیه بتون جابه جایی مصالح ریز ودرشت صورت نگیرد.برای انتقال بتون درمسافتهای نسبتا طولانی وبا اختلاف ارتفاع قابل ملا حظه (بطور مثال انتقال بتون ازدامنه یک عارضه یا تپه باکوه به قسمتهای بالاتر ازتسمه نقاله استفاده می کنند.
ج- جرثقیل وجام حمل بتون: درساختمانهای بلند برای جابه جایی بتون ازجرثقیل وجام حمل بتن استفاده می شودبه نحوی که مقادیر معتنابهی ازبتن رابه داخل جام ریخته آن رابه ارتفاع مورد نظر حمل می کنند.بتون داخل جام ازطریق دریچه هایی که درزیرآن قرار دارد بوسیله ی قرار دارد بوسیله ی اهرمی بازشده وتخلیه می گردد یاجام به صرت قیچی بازشده وبتون تخلیه می شود.
د- پمپ بتون: درمکان محل بتون با وسایل معمول وجود ندارد ویا حمل بتون با شیوه های دیگر غیر اقتصادی است واز پمپ بتون استفاده می گردد.پمپ ازپیستونی قوی تشکیل شده که بتون رابه داخل لوله های ۶،۷و۸ اینجی تلمبه می کند وظرفیت اسمی آن می تواند انتقال بتون به مقدار۳۰الی۵۰مترمکعب برساعت باشدظرفیت حمل بتون درافقی تا۴۰۰متروفاصله عمودی تا۶۰مترباپمپ امکان پذیر است درپمپ کردن بتون اول بایدملات شل کم سیمان را تلمبه کرد تالوله های پمپ لیز شوند.
بزرگترین دانه ی شن برای پمپ ها۶،۷و۸اینجی به ترتیب برابر۵،۶و۵/۷ سانتیمتراست لوله های پمپ تاحد امکان باید مستقیم بوده وشعاع زانوهای آن حداقل ۵/۱ متر باشددرهوای داغ لازم است که لوله های انتقال به طریقی خنک نگاه داشته شود.
درانتهای لوله هاوسیله ی مخصوصی قرار دارد که بوسیله ی دستگاه های مکانیکی باالکترونیکی قادر است عمل تخلیه رابادقت وسرعت بیشتر تنظیم کند بلافاصله پس ازخاتمه عملیات پمپ باید لوله هاووسایل آن به دقت شسته شود. پمپها می توانندبه صورت ثابت یا نصب شده برروی کامیون عمل کنندتحرک پمپهای متحرک بسیار زیاد است وسرعت اجرای بتونریزی رابالا می برد.
فوند اسیون:
تعریف: شالوده یا فونداسیون قسمتی از یک سازه است که قالباً زیرتراز سطح زمین قرار می گیرد و نیروهای ناشی از سازه را به خاک یا بستر سنگی انتقال میده.
عملکرد فنداسیون:
تقریبا تمامی خاکها تحت تأثیر نیرو به مقداری قابل ملاحظه فشرده می شوند که این مسئله باعث نشت سازه استوار بر آن می شود.
دو اصل اساسی در طراحی شالوده ها باید رعایت شود.
۱- نشست کلی سازه به مقدار قابل قبول و جزئی محدود می شود.
۲- قسمتهای مختلف سازه تا حد امکان نباید دارای نشت های نا مساوی باشد.
در عمل برای محدود کردن نشست نیروهای ناشی از سازه را باید به لایه ای منتقل کنیم که دارای مقاومت کافی باشد و برای کاهش تنش فشاری نیروهای وارده از سازه را در سطح وسیعی گسترده کرده به پی وارد می کنیم.
انواع شالوده ها:
شالوده ها در حالت کلی به شالوده های دیوار و سطوح تقسیم بندی می شوند. شالوده دیوار یک نوار مسلح به عرض بزرگتر از ضخامت دیوار است حداقل عرض ۵۰ سانتیمتر که بار دیوار را به سطح گسترده تری منتقل می کند شالوده نواری شالوده های منفد معمولا به صورت مربع و گاهی به صورت مستطیل هستند.
در بعضی شالوده ها ممکن است مقطع به شکل ذوزنقه باشد . در بعضی حالت ها شالوده به صورت مرکب برای انتقال بار ۲ یا چند ستون ساخته می شوند . در مواردی که مقاومت زمین در حد متعارفی باشد از شالوده های ساده و مرکب استفاده می شود و زمانی که زمین مقاومت کافی ندارد از شالوده های گسترده یا صفحه ای استفاده خواهند شد .شالوده گسترده را دیه یک دال بتون مسلح یک پارچه است که در تمام سطح زیر ساختمان گستره شده است.
میلگرد گذاری ساده شالوده ها:
در عمل میلگرد ها در ساختمان سازی به صورت شبکه ای در کف شالوده قرار داده می شود با احتساب فاصله پوشش بتون برای ایجاد چسبندگی و انتقال مناسب نیرو از فولاد به بتون و بالعکس در کناره ها میلگرد های شبکه با خم ۹۰ درجه به طول معین فرم داده می شود ۱۵ برای میلگرد ساده و ۱۲ برای میلگرد آجدار .
حداکثر فاصله آرماتورها شبکه نمی تواند از ۱۲ بیشتر باشد .
پوشش بتن میلگرد ها:
برای انتقال کامل نیرو ها از بتن به فولاد یا بلعکس لازم است که حد اقل پوشش بتون برای میلگرد های کنار برابر ۳-۵/۲ و برای میلگرد های داخلی برابر ۵/۲ باشد. پوشش کناری میلگرد ها در نواحی گرم و مرطوب به علت خورندگی شدید بتون و خطر زنگ زدگی به وسیله عوامل محیطی برابر ۵ در نظر گرفته شود.
حداقل سطح مقطع میلگرد در شالوده های بتونی:
حداقل سطح میلگرد در شالوده برابر۱۴ میلیمتر و حداکثر فواصل میلگرد در شبکه های کف نمی تواند از ۱۲بیشتر باشد در مورد دو شبکه که روی هم قرار می گیرند حد اقل فاصله ارتفاعی ۱۲ است.
پی های صفحه ای:
در زمینه ای که تحمل باربری کافی برای مقابله با نیرو های وارد در ابعاد پی های معمولی وجود ندارد از پی صفحه ای رادیه ژنرال ، مت ، پی گسترده ) استفاده می کنند. این ها نیروها را در سطح گسترده ای پخش کرده و در نتیجه نیروی وارد را با توان باربری زمین متعادل می کند . در ساختمانها بلند که فشار وارد بر پی زیاد است معمولا از این نوع پی برای انتقال نیرو به زمین استفاده می شود.
در پی های صفحه ای سیستم بار گذاری به صورت موازی بوده و در امتداد یا امتداد های خاصی انجام می گیرد . در سیستم بار گذاری صفحه ای مرکب محدودیت بارگذاری در نقطهای خاص یا در امتداد معین وجود ندارد.
چون پی های موازی معمولا دارای قسمتهای عمومی و قسمتهای خاص بارگذاری هستند. فولاد گذاری در آنها بدین صورت است که ابتدا تمام صفحه شبکه گذاری بتون ریزی می شود و سپس در قسمتهای باربر با محاسبه دقیق بارها وارده شبکه میلگرد های خاصی طراحی و اجرامی گردد که به شبکه زیرین متصل می شود.
تعریف ستون و عملکرد آن :
در عضوهایی که به طور عمده تحت تأثیر فشار محوری قرار دارند از نظر اقتصادی صرفه است که قسمت اعظم باربر به وسیله بتون تحمل شود نظیر ستونها اما به دلایل مختلف همیشه فولاد در ستون بتونی به کار برده می شود.
درعمل عضوهای بسیار کمی تحت تأثیر نیروهای محوری خالص قرار دارند واگذاری قسمتی از تحمل نیروهای فشاری به فولاد صرفه جویی در مقطع ستون بتنی است . به طور کلی وظیفه ستون بتنی تحمل فشارهای محوری و گاهی جانبی و انتقال آن به قسمت پاینیتر است فوند اسیون و رادیه ها
انواع ستون از نظر شکل و مقطع:
الف: ستون های با مقطع مربع، برای سهولت در باز و بسته کردن قالب پخهای کوچکی در لبه های ستون ایجاد می شود ) ( حداقل ابعاد مقطع ۳۰*۳۰ سانتیمتر
ب: ستونهای با مقطع مربع مستطیل حداقل ابعاد ۴۰*۲۵ سانتیمتر
ج: ستونهای با مقطع چند ضلعی منتظم با طول حداقل ضلع ۲۰ سانتیمتر
د: ستونهای با مقطع دایره استوانه ای حداقل قطر مقطع ۲۵ سانتیمتر
تذکر: ابعاد حد اقل برای مقابله با تأثیرات کمانش در نظر گرفته است.
هـ: حداقل تعداد میلگرد در هر یک از مقاطع ستونها: مقطع مربع ۴ میلگرد مقطع مربع مستطیل ۶تا۸ مقطع ۶ ضلعی منتظم ۶ میلگرد ( در چند ضلعی های منتظم حداقل تعداد میلگرد برابر تعداد اضلاع است. مقطع دایره حداقل ۶ میلگرد
و: حداقل قطر میلگرد های اصلی و خاموت ستون های بتونی در مقاطع مختلف:
۱- در مقاطع دایره و چند ضلعی منتظم حداقل ۱۲ میلیمتر
۲- در مقاطع مربع و مربع مستطیل حداقل ۱۴ میلیمتر
۳- قطر خاموت حد اقل ۸ میلیمتر
۴- در حال دور پیچی دور ستونهای دایره ای شکل حداقل ۱۰ میلیمتر
تذکر : لازم به یاد آوری است که قطر واقعی میلگرد های بتون بر حسب شرایط و بارهای وارده باید به دقت طراحی و محاسبه شوند و اعداد فوق فقط حداقل قطر ها را بیان می کنند.
میلگرد انتظار در پی و طبقات:
حد اقل طول میلگرد انتظار در پی برابر ۶۰ یا ۶۰ سانتیمتر است. حداقل طول میلگرد انتظار در طبقات برابر ۵۰ یا ۵۰ سانتیمتر است زاویه در صد انحراف در آرماتور های ساون برابر است . بر اساس آئین نامه S.B مقدار فولاد موجود در وصله نباید از۰ ۱% سطح مقطع ستون بیشتر باشد.
حداقل فاصله ای برابر ۱۰ میلیمتر بین قفسهای فولادی در وصله وجود داشته باشد . فاصله مرکز تا مرکز در گروه از میلگردها به هم بسته شده نباید از ۱۵۰ میلیمتر بیشتر باشد ابعاد میلگردهای آجدار یا مربع شکل پیچیده را می توان از ضرب عدد ۱/۱ در شماره اسمی آنها بدست آورد .
برای تحمل مولفه افقی نیرو در قسمت بالای میلگرد خم شده لازم است که یک تنگ در بالاترین نقطه زانوی آن قرار داده شود .همچنین باید تنگ مشابه ای در پایینترین زانویی میلگرد قرار داده شود.
تا در مقابل هر گونه تنش انهدامی ناشی از خمش مقاومت کند. شیب قسمت مایل میلگرد خم شده باید برابر باشد و قسمت مستقیم بالایی و پایینی زانویی باید در امتداد محور ستون یا موازی آن قرار داشته باشد.
وظایف تنگ در ستون:
برای مقابله با نیروی کمانش میلگرد در ستون و جلوگیری از بیرون زدگی میلگردهای طولی ستون از تنگ یا خاموت استفاده می شود . تنگ در مقابل نیروهای برشی و عرضی مقاومت خوبی دارد . در محلهایی که صفحه ستون نمایان می شود.
لازم است که اتصالی از میله مهارها ایجاد شود . میل مهارها به وسیله تنگهایی که در قسمت پایین قفسه فولادی بسته شده اند استقرار می یابند این نحوه اجرا از خمیدگی میلگرد های ستون در دو انتهای آن جلوگیری می کند.
طبق استاندارد ACI در ستونهای گرد فاصله خالص بین مارپیچ های دور ستون حداقل ۵/۲ و حد اکثر ۵/۷ سانتیمتر است و قطر حداقل میلگرد دور پیچ مساوی ۱۰ میلیمتر می باشد.
مهار میلگرد های دور پیچ با ۵/۱ دور اضافه پیچیدن در هر دو انتها یک واحد دور پیچ حاصل می شود . طول وصله برابر ۲۸ و حد اقل ۳۰ سانتیمتر است . پوشش بتون روی میلگرد های دور پیچ حداقل برابر ۸/۳ سانتیمتر است.
تقاطع تیر و ستون
حالت های تیر و ستون نسبت به یکدیگر :
۱- ستون از تیر عریض تر است ۲- تیر از ستون عریض تر است ۳- تیر و ستون دارای عرض مساوی هستند.
از نظر جزئیات حالات دیگری از قبیل اتصال یک تیر به ستون کناری می تواند رفتاری مشابه یکی از حالات ذکر شده داشته باشد . در هر نوع تقاطع ترکیبهای مختلفی از تیرهای اصلی و فرعی می تواند وجود داشته باشد . در تعیین جزئیات تقاطع تیر و ستون باید عوامل زیر را در هر صورت در نظر گرفت .
الف: میلگردهای ستون پایینی باید در امتداد خود بدون خم شدن تا قسمت بالایی تیر امتداد پیدا کند.
ب: یک ترکیب استاندارد برای فولاد های اصلی در هر عضو یک سازه به کار برده شود.
برای مثال: ترتیب فولادهایی که در تیری با چهار میلگرد در یک ردیف و ستونی با سه میلگرد در هر وجه ، بکار برده شود.
ج: جزئیات موجود در نقشه باید سبب سهولت کار ساختن قفسه های فولادی شود.
شناژ قائم در ساختمانهای با مصالح بنایی:
برای مقاوم کردن ساختمانهای با مصالح بنایی در مقابل زلزله و نشستهای نامتقارن از شناژ قائم استفاده می شود . وظیفه این شناژ کلاف کردن شناژها تحتانی و فوقانی ساختمان و ایجاد ارتباط کامل بین اعضای تحمل کننده بارهای فشاری است.
میلگرد گذاری شناژ قائم:
ابتدا پی جهت آرماتورهای شناژ قائم تعییه می شود. پس از اجرای دیوار و ایجاد فضایی برای شناژ قائم بوسیله چهار میگرد طولی اتصال به میلگردهای انتظار برقرار شده و پس از تکمیل و اجرای کامل میلگرد های طولی و نگهدارنده عرضی خاموت با بستن دو طرف شناژ بتون ریزی انجام می گیرد ( می توانیم که دو ضلع به وسیله دیوارها احاطه شده است میلگردهای شناژهای افقی باندازه لازم طول استاندارد در نظر گرفته شده و نقش میله های انتظار را بازی می کنند.
نحوه اجرای شناژ قائم:
شناژهای قائم دارای بتونی باعیار حداقل ۳۰۰ است در اجرا از دو دیوار جانبی به عنوان قالبهای ثابت استفاده می شود که در این صورت تنها دو صفحه قالب در دو طرف حفره برای بتون ریزی مورد نیاز است.
بتون ریزی در هر طبقه به نحوی اجرا می شود که براحتی بتوان اتصال لازم را با قسمت بعدی و یا طبقه فوقانی برقرار کرد . در هنگام بتون ریزی طبقه بالاتر ابتدا سطح بتون را با برس سیمی قدری خشن کرده، پس از استفاده از مواد مضاف چسبی چسب بتون بتون ریزی مرحله دوم را انجام می دهیم در صورتی که مواد مناسب در دسترس نباشد سطح قبلی را کاملا خیس کرده و بتون ریزی را انجام می دهیم.
تیر بتون مسلح :
تعریف: تیر های بتون مسلح که از دو مصالح مختلف در ساخت آنها استفاده شده است همگن نیستند. بنابراین روش تحلیل جداگانه ای برای آنها وجود دارد ، در هر مقطع از تیر با صرفه نظر کردن از نیروهای محوری به علت کوچکی آنها یک نیروی برشی و یک لنگر خمشی وجود دارد.
لنگر خمشی قابل تجزیه به تنشهای قائم بر مقطع است که به آن تنشهای خمشی می گوییم. در تیرهای بتون مسلح به علت ضعف بتون در مقابل نیروهای کششی میلگردهای فولادی در ناحیه کششی قرار داده می شود.
با در نظر گرفتن پوشش مناسب بتون در ساختمان سازی به منظور جلوگیری از خوردگی فولاد در تیرهای بتون مسلح کشش ناشی از خمش به وسیله میلگردهای مسلح کننده و فشار ناشی از خمش به وسیله بتون ناحیه فشاری تحمل می شود در حالتی که بین بتون و فولاد چسبندگی کاملی وجود داشته باشد و میلگردها در داخل بتون سر نخوردند
سقف بتون مسلح:
سقف قسمتی از سازه بتونی است که برای پوشش فضای مورد نظر به کار می رود و وظیفه آن جدا کردن فضاهای مختلف از یکدیگر است. انواع سقفهای بتونی شامل سقفهای بتونی پیش ساخته به صورت دال با عرض استاندارد سقفهای قارچی در ساختمان سازی سقفهای پوسته ای سقفهای دارای تیر و دال طور مختلط است.
سقفهای تخت: سقف یا دال تخت از نظر سیستم بار گذاری به طریق زیر تقسیم بندی می شود :
دال یک طرفه
دال دو طرفه
دال یکطرفه با دو تکیه گاه در چهار طرف
دال تخت ساده هـ: دال تخت قارچی و : دال مجوف
دال قطعاتی پیش ساخته
دال یک طرفه: سقفی است که باربری در آن در یک جهت انجام شده و با علامت نشان داده می شود . آرماتور بندی این سقف در یک جهت مشخص است. این سقف در مقابل نیروهای پیچشی مقاومت زیادی ندارند.
سقفهای تیرچه بلوک:
دال یکطرفه است که در آن برای کاستن بار مرده از بلوکهای سفالی یا بتونی تو خالی برای پر کردن حجم استفاده می شود.
حداقل ضخامت سقف با فولاد آجدار:
در دهانه ساده معادل طول دهانه طول دهانه =L در حالت یک انتهای یکسر و در انتهای یکسره و در حالت کنسولی یا طره ای برای میلگرد با ۴۰۰۰= FY اعداد فوق در ضریب + ۰.۴ ضریب می شود . برای بتون های سبک با وزن مخصوص بین ۳۰۰-۱۴۰۰ اعداد فوق در ظریب ۹/۰ ضرب می شوند
در سقفهای پیش ساخته بر حسب طول دهانه ضخامت سقف بین ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر متغیر است.
میلگرد های ممان منفی: در مورد دالها یکسره ممان منفی تنها در محور تکیه گاهها وجود دارد. در صورتی که طول دهانه آزاد n1 کمتر از ۳ متر باشد ضریب تمام لنگرهای منفی خواهد بود . طبق استاندارد ۱۵-۱۸ ایران فاصله مرکز به مرکز میلگردها نباید نه از ۲۵ سانتیمتر و نه از ۵/۱ برابر ضخامت دال تجاوز کند. شکل ۴۵-۳ وضعیت نیروهای برشی را در یک تیر نشان می دهد.
گاهی ممکن است میلگرد های ممان مثبت پایین را در نزدیکی تکیه گاهها به سمت بالا خم کرده و در روی تکیه گاهها از آنها به توان میلگرد های منفی استفاده کنیم .
دال یکطرفه ممتد:
در دالهای یکطرفه از آنجا که تمام بارها باید به تکیه گاهها تیرتکیه گاهی وارد شوند می توان نتیجه گرفت که تمامی میلگردها باید در امتدادی قائم بر امتداد تیر ها و تکیه گاها وارد شوند به استثنای میلگرد هایی که برای مقابله با افت و ترکها و یکپارچگی سازه استفاده می شود.
به طور کلی دال یک طرفه ترکیبی از تیرهای مستطیل شکل به عرض واحد در جوار هم است . در دالهای یک طرفه درصد یا نسبت فولاد از تقسیم سطح مقطع فولاد موجود در عرض واحد بر سطح موثر به دست می آید.
دالهای دو طرفه و موارد کاربرد آن
در عمل موارد زیادی وجود دارد که رفتار سازه ای دالهای مستطیلی بسته به نسبت طول یا عرض و یا شرایط تکیه گاهی به صورت دوطرفه است. تغییر شکل چنین دالهایی تحت تأثیر نیروهای وارد به صورت یک سطح کروی است. در هر دو امتداد دال لنگر خمشی وجود دارد و برای مقابله با این لنگرها دالها باید در دو امتداد به وسیله دو لایه میلگرد عمود بر هم مسلح شوند.
ساده ترین دالها که در آن دال در چهار لبه خود بر روی تیر بتون مسلح قوی یا دیوار و یا تیر فولادی تکیه دارد . همچنین دالهایی به صورت دو طرفه محاسبه می شوند که نسبت دهانه بزرگ به دهانه کوچک آنها کمتر از ۲ باشد.
سقفهای مجوف
سقف تیر چه بلوک: سقف تیرچه بلوک در ساختمان سازی دال یکطرفه ای است که برای کاهش بار مرده از بلوکهای تو خالی سفالی یا بتونی برای پر کردن حجم سقف استفاده می شود. سقف تیرچه بلوک تشکیل شده است از:
۱- تیر چه هایی که در فواصل مشخص معمولا محور به محور دارای فاصله ۵۰ سانتیمتر است به موازات یکدیگر روی تیرهای باربر قرار می گیرند.
۲- بلوکهای تو خالی که با توجه به شکل خاص خود بین تیرچه ها قرار داده می شوند بلوکهای پر کننده فاصله تیرچه ها بوده حجم زیادی از سقف را اشغال می کنند.
۳- بتونی که فضای بین بلوکها را پر کرده و روی سفالها قشری به ضخامت ۱۰-۵ سانتیمتر تشکیل می دهد .در دهانه های بزرگ تیرچه ها را وسط دهانه و یا در فواصل از طول تیرچه با ابعاد کلافهای عرضی به یکدیگر می بندند.
ارتفاع کل سقف تیرچه و بلوک از سطح زیر فوندوله آجر ناودانی شکل سفال در ساختمان سازی که در انتهای تیرچه سفالی قرار دارد. تا بالای قشر بتون سقف از ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر با افزایش ۵ سانتیمتر متغییر است و برای هر ارتفاعی بلوک خاصی با ارتفاع ویژه مصرف میشود.
ضوابط آئین نامه در مورد سقفهای تیرچه بلوک:
۱- فاصله آزاد یا محور تیرچه ها نباید از ۷۵ سانتیمتر تجاوز کند .
۲- حداقل عرض جان تیرچه مساوی ۱۰ سانتیمتر است و نسبت ارتفاع به عرض جان تیرچه نباید ۵/۲ تجاوز کند .
۳- ضخامت قشر بتون بلوک ها نباید از ۵ سانتیمتر یا فاصله خالص تیرچه ها کمتر باشد
۴- تنش برشی قابل حمل را می توان ۱۰% بزرگتر از c7 معمول استاندارد برای تیرها در نظر گرفت .
آئین نامه شماره ۸۲ سازمان برنامه و بودجه ، ضوابطی ویژه برای اجرای صحیح تیرچه و بلوک ارائه کرده است
عملکرد تیرچه بلوک:
با توجه به ترکیب تیر بلوک های توخالی در ساختمان سازی و همچنین استفاده از پوشش بتونی همراه با میلگرد های حرارتی دو طرفه ( با توجه به آن که خرپای تیرچه نقش عمده در یکپارچه کردن میلگردهای اصلی با بتون در جا ریخته شده دارد پس اجرای سقف تیرچه و بلوک به صورت یک سقف با مقطع T شکل در می آید که عامل مقاومت در مقابل بارهای وارده است.
محاسن و معایب سقفهای تیرچه و بلوک
محاسن
۱- سبکی سقف نسبت به سقفهای مشابه
۲- مقاومت مطلوب در مقابل نیروهای باد و زلزله
۳- دوام خوب آن در مقابل آتش سوزی
۴- عایق بودن در مقابل صوت حرارت و رطوبت
مواره بودن سطح روی آن بعد از اتمام عملیات اجرای سقف
معایب
۱- طولانی بودن زمان اجرا نسبت به سقفهای طاق ضربی
۲- اجرای آن احتیاج به نیروهای متخصص دارد
۳- عدم کاربری در دهانه های بزرگ
ارتفاع بلوک با توجه به ارتفاع تیرچه ها:
با توجه به متغییر بودن ضخامت سقفها از ۴۰-۲۵ سانتیمتر، ارتفاع بلوکهای سیمانی و یا سفالی می تواند از ۳۰-۱۵ سانتیمتر و متغییر باشد .( در اجرا بلوکهای با ارتفاع کمتر از ۱۸ سانتیمتر استفاده نمی شود. و ارتفاع بتون ریزی متوسط روی تیرچه های و بلوک ها توخالی ۱۰-۷ سانتیمتر است ارتفاع
بلوک برای سقفهای با ضخامت های مختلف متغییر است به طرو مثال:
برای سقف هایی با ضخامت ۲۵ سانتیمتر ارتفاع بلوک ۱۸ سانتیمتر
برای سقف هایی با ضخامت ۳۰ سانتیمتر ارتفاع بلوک ۲۲ سانتیمتر
برای سقف هایی با ضخامت ۳۵ سانتیمتر ارتفاع بلوک ۲۶ سانتیمتر
برای سقف هایی با ضخامت ۴۰ سانتیمتر ارتفاع بلوک ۳۰ سانتیمتر
حد اقل پوشش بتونی به علت وجود میلگردهای حرارتی ۷ سانتیمتر و در دهانه بزرگتر با توجه به آنکه میلگردها در یک شبکه قرار می گیرند بین ۱۲ – ۱۰ یانتیمتر خواهد بود
میلگرد های حرارتی و افت
به علت پدیده و کاهش درجه حرارت بتون تمایل به انقباض دارد کم شدن حجم یا طول به علت یکپارچگی دال با تیرهای تکیه گاهی این پدیده باعث ایجاد تنشهای کششی و در نتیجه ایجاد تنش در دال می شود.
با توزیع میلگرد های کافی باید این تنش در تمام طول و عرض دال توزیع شود تا ترک ایجاد شده نتواند کاهش در مقاومت دال ایجاد کند . همچنین وجود میلگردها باعث جلوگیری از پدید آمدن ترکهای عمیق در سطح بتون می شود. میلگردهای حرارتی و افت به طور عمده در دالهای یک طرفه که سازه در هر دو جهت مسلح می شود لزومی به استفاده از میلگرد حرارتی وجود ندارد.
میلگرد های ممان منفی در سقفهای تیرچه بلوکی:
این میلگرد ها در ساختمان سازی بطور عمده در نزدیکی تکیه گاهها وجود دارد و در موارد خاص در محل تبعیه سوراخها در سقف یا حالتی که سقف تیر چه بلوک به صورت کنسول یا طره ای مورد استفاده قرار می گیرد کاربرد دارد.
حداکثر فاصله میلگرد ها ممان منفی ۲۵ سانتیمتر است و می تواند به صورت اتصال ساده با سیم یا به صورت شبکه های جوش شده استفاده شود. تنش برشی را می توان ۱۰% بزرگتر از تنش و برشی معمولی در نظر گرفت. وجود خرپای تیرچه باعث بالا بردن مقاومت برشی می شود. در نزدیکی تکیه گاهها همیشه نصف میلگرد مثبت را باید به بالا خم کنیم.
خیز تیر چه ها:
برابر خیز تیرها معمولی و برای دهانه های کوچک برابر ۳۶۰/۱ دهانه و برای بزرگتر مساوی ۵۰۰/۱ دهانه است
آرماتورهای گذاری گوشه ها:
معمولاً برای مقابله با نیروهای زلزله در گوشه از میلگرد ها مورب با زاویه ۴۵ درجه استفاده می شود . حداقل ۳ آرماتور آجدار با قطر بیش از ۱۲ میلیمتر و با اتصال به شبکه آرماتورهای دال .
دیوار های بتونی:
دیوارهای بتونی در حالتهای مختلف در ساختمان سازی و بناهای فنی، مورد استفاده قرار می گیرد . از لحاظ رفتار سازه ای دیوارها را می توان به صورت زیر طبقه بندی کرد.
۱- دیوار حایل ، ۲- دیوار های برابر با قائم، ۳- دیوارهای زیر زمین ، ۴- دیوارهای غیر باربر جدا کننده ها و دیوارهای محیطی، ۵- دیوارهای برشی در عمل ممکن است یک دیوار ترکیبی از حالتهای ۵ گانه فوق را دارا باشد .
دیوار های غیر باردار:
شامل دیوارهای محیطی ساختمان سازی، جدار ساز داخلی ، دیوارهای محوطه می شود . در طراحی آنها باید به عایق بودن آنها در مقابل صدا توجه کافی داشت . دیوارهای محیطی را در طولهای محیطی را در طولهای زیاد بدون تکیه گاههای جانبی اجرا نکر د. آیین نامه ACl
ضخامت حداقل دیوارهای بتونی غیر بار بر را ۱۰ سانتیمتر اما نه کمتر از ۳۰/۱ فاصله بین اعضایی که تکیه جانبی را تشکیل می دهند معین کرده است .
دیوارهای برشی:
برای مقایسه با نیروهای افقی موثر به یک سازه باد و زلزله از این دیواراستفاده می شود. دیوارهای برشی را به ملاحظات معماری در قسمت های مختلف پلان یک ساختمان سازی می توان قرار داد .اما باید دقت کافی به عمل أورد که قرار گرفتن أن در پلان تا حد امکان متقارن باشد و در مرکز ثقل هر طبقه تا حد امکان نزدیک به مرکز سختی دیوارهای برشی قرار گیرد.
دیوار برشی باید در مقابل نیروهای خمشی و برشی محاسبه و مسلح شود. فاصله بین میلگرد های برشی نباید از h 5/1 یا ۲۵ سانتیمتر تجاوز کند طبق استاندارد ۵ ـ ۱۸ بتون در صورتی که میلگرد خمشی در دو لبه دیوار متمرکز شوند . شکل پذیری دیوار بیشتر می شود . بهتر است که میلگرد کششی به وسیله تنگ یا خاموت دور پیچ شوند.
در ساختمانهای کوتاه و متوسط لزومی ندارد که دو لبه دیوار را به صورت برجسته در آوریم . همچنین ضخا مت دیوار این ساختمانها معمولا ثابت در نظر گرفته می شود.
برای دیوارهای با ضخامت بیشتر از ۲۵ سانتیمتر دو شبکه در نظر گرفته می شود . میلگردهای اصلی در نزدیکی تکیه گاها جانبی قرار می گیرند معمولا میلگرد آجدار به کار برده می شود آرماتور های متصل کننده و اصلی هر دو در داخل یک یا دو شبکه متصل به هم قرار دارند. میلگرد گذاری در کناره ها به صورت میله های عمودی است و با فاصله حداقل ۵/۲ سانتیمتر از یکدیگر قرار می گیرند . حداقل پوشش بتون ۳ سانتیمتر است.
برای تحکیم بتن بوسیله ارتعاش موارد زیر ضروری است:
۱- ویبره زدنها باید آهسته و یواش در هر جا وارد و بیرون کشیده شوند، باید به عمق کامل هر لایه جدید بتن و قدری توی لایه قبلی فروبرده شوند که سطح جلو یا درز واریز بتن از بین برود.
۲- مخلوط های اسلامپ پایین به ویبره ها نزدیک تر نیاز دارند
۳- حد زمان برای جابه جا کرن قالبها به مقدار سیمان در بتن در ساختمان سازی پرمایه بودن، درجه حرارت بتن ، اسلامپ و شرایط جوی بستگی دارد. تحت شرایط مطلوب شاید ۴۸ ساعت زمان کافی باشد والا ، ممکن است به صلاح باشد که ۴ روز یا بیشتر قبل از باز کردن منتظر شد.
۴- بازکردن قالبها و نمایان نمودن مقطع دیوار پیش از به عمل آمدن اولیه قبل از ۳ روز می تواند سبب ترک های انقباضی نامطلوبی شود.
۵- ویبره ها در بسیای نقاط بتن ریزی به طور عمودی از فواصل ۴۵ تا ۷۵ سانتی متر برای مدت ۵ تا ۱۵ ثانیه در بتن فرو و بیرون کشیده میشوند.
۶- ویبراتورهای اضافی در محل بتن ریزی در جریان عملیات در ساختمان سازی باید فراهم شده باشند .
عمل آوردن:
عمل آوردن بتن یکی از مهمترین عملیات در بتن ریزی است بخصوص برای کفهای تمام شده، اما بعضی ها نیاز برای عملیات پروراندن مطلوب بتن را درک نمی کنند. هدف از عمل آوردن جلوگیری کردن از افت آب که در بتن موجود است وچنین رطوبتی باشد باقی بماند روی هیدراسیون کامل خمیر سیمان در ساختمان سازی اثر گذارد. هرچه مقدار نگهداری آب در جرم بتن زیادتر باشد ، مقاومت نهایی آن بیشتر خواهد یود.
همچنین عملیاتی در جلوگیری از افت آب بتن در ساختمان سازی به لایه خشک زیرین برداشته شود. خیس شدن به طورکامل لایه زیرین یا بستر روسازی ، اما نه آن اندازه که شرایط گلی را به وجود آورد ، کمکی است ، اما همیشه کافی نیست.
استفاده پلاستیک ۴ میلیمتر پوشش خوبی بواسطه جذب لایه زیرین ارائه می دهد و نیز در ممانعت نفوذ آب داخل بتن سخت شده از لایه زیرین که از فشار ایستایی می تواند رخ دهد کمک می کند.
روش مطلوب عمل آوردن کف های بتنی به وسیله آب است ،یا بوسیله غرقاب کردن یا بوسیله پوشاندن بتن تمام شده با گونی یا چتایی اشباع شده با آب، نمناکی باید برای چهار روز نگهداری شود.
گونی مدام مرطوب نگه داشته شود، بویژه وقتی که دال به عمل آمده تحت این شیوه در معرض عوامل طبیعی رو باز است. عمل آوردن با آب پاشی یا غوطه وری در آب به شدت تغییر حجمی و ترکهای انقباضی را کاهش می دهد. هیچ روش عمل آوردن بتن نباید انجام پذیرد تا اینکه سطح بتن به قدر کافی گیرای خودش را در برابر عبور پا بدست آورد.
موقعیکه عمل آوردن با مابع برای کف بتنی به کار برده می شود. مهم است که دانست دو روز بعد به این سطح چه چیزی باید بکار برده شود . بسیاری از ترکیبات عمل آوردن مایعی یک قسمت تشکیل دهنده بتن می شوند و از چسبندگی کاشی و یا موزائیک مواد ترکیبات سیمانی یا اپوکسیها جلوگیری می کنند.
بتن در هوای گرم
درجه حرارت محیط از ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتیگراد برای گیرایی و عمل آوردن بتن مطلوب است. وقتیکه درجه حرارت بالای ۳۰ درجه سانتیگراد افزایش می یابد ، برای جلوگیری از تبخیر آب مخلوط و کاهش گیرایی سریع بتن باید اقداماتی انجام پذیرد، که نتیجه آن در مشکلات پرداخت خواهد بود.
اصطکاک اختلاط درجه حرارت بتن را در جریان اختلاط طولانی افزایش می دهد ، کاهش در میزان هوا و افت اسلامپ را بوجود می آورد . همانطور که قبلا بیان شد ، درجه حرارت بتن مهم است و تمایل دارد در هوای گرم بالاتر رود . هوا شاید بهتر نشود و آب اضافه شده برای حفظ اسلامپ بتن با کیفیت پایین تری را بوجود خواهد آورد.
بسیاری از مشکلات بتن سقف شده بهنگام ریختن واداره کردن مخلوط خمیری بوجود می آید. ترکهای نشست دردیوارها معمولا بر اثر ناپایداری لایه زیرین ، ناکافی بودن تراکم بتن ، یا عدم وجود آرماتور در پی شروع می شود . کوتاهی و عیب در کارگذاشتن پی زیر حد یخبندان در سطح ساختمان میتواند باعث تورم خاک در اثر یخ زدن شده و در نتیجه ترکهای ساختمانی ایجاد می شوند.
بطور خلاصه ، برای اطمینان کامل از نتایج مطلوب بتن ریزی در هوای گرم نکات ذیل رعایت گردد:
درجه حرارت بتن در ساختمان سازی باید یکنواخت نگهداری شود. درجه حرارت اولیه باید به ۳۲ سانتیگراد محدود شود.
سعی شود که بتن بعد از ورود سریعا ریخته و ویبره گردد، کارهای مسطح باید از خشک شدن بیش از اندازه در طول مدت عملیات پرداخت سطحی محافظت شوند.
در هوای گرم لازم است که بتن در روز اول بوسیله آب کاملا مراقبت شود . قالبها نمی توانند بعنوان عمل آوردن رضایت بخشی در هوا گرم محسوب شوند ، بنابراین ، قالبها باید پوشیده و مرطوب نگهداشته شوند و بمحض اینکه امکان داشته باشد و بدون صدمه به بتن ، قالبها شل و آزاد شوند تا آب در داخل قالبها بطرف پایین جریان داشته باشد.
پس از برداشتن قالبها بایدپوشش خیس مثل گونی روی سطوح بتنی گذاشته شود تا در معرض گرمای آفتاب و باد نباشد.
مرمت بتن از برداشتن قالبها در روزهای اول باید با دقت و مهارت انجام گیرد.
حفاظت پوششی باید در محل بدون خیس کردن برای چندین روز باقی بماند ، ۴ روز توصیه شده است دوره عمل بتن حداقل ۷ روز می باشد) ، در نتیجه سطح بتن بطور آرام خشک خواهد شد و کمتر در معرض ترک خردگی انقباض سطحی قرار می گیرد.
تناسبات مصالح:
در معماری همه مصالح ساختمان سازی دارای خصیصه بارز سفتی و دوام می باشند و همگی از یک توان max برخوردارند که بیش از آن نمی توانند دوام بیاورند و شکسته و خرد می گردند یا فرو می ریزند. تحت نیروی جاذبه همه مصالح دارای یک ابعاد منطقی و متناسب هستند.
تناسبات سازه:
در ساختمان، عناصر سازه برای پوشاندن دهنه فضاها و انتقال بار خود از طریق پایه های عمودی به سیستم پی سازی بنا به کار می روند. ابعاد و تناسبات این عناصر مستقیما به وظایی که در سیستم سازه به عهده دارند بستگی داشته و بدین ترتیب از نظر بصری می توانند نمایانگر اندازه و مقیاس فضاهایی باشند که در محصور کردن آنها سهیم هستند.
تیرها و ستونها توسط تناسب و ابعادشان فضا را تفکیک مینمایند و با آن مقیاس و سلسله مراتب میدهند.
سایر اشکال سازه مانند دیوارهای حمال، قطعات کف و سقف، طاقهای قوسی و گنبدها نیز به وسیله تناسبات خود از نظر بصری ما را هدایت می کنند تا به نقش آنها در سیستم سازه و نوع مصالحشان پی ببریم.
تناسبات آماده:
بسیاری از عناصر معماری نه تنها بر حسب مشخصات ساختمان سازی و عملکردشان بلکه طبق روندی که ساخته می شوند اندازه گیری شده و تناسباتشان تنظیم می شود. از آنجا که این مصالح نهایتا باید گرد آیند و به نحو بسیار هماهنگ و شایسه ای ساختمان یک بنا را بسازند. ابعاد و تناسبات استاندارد شده قسمت های تولید در کارخانه بر اندازه تناسب و نیز فاصله بندی سایر مصالح اثر خواهد گذاشت.
سیستمهای تنظیم تناسب:
با وجود محدودیتهایی که در تناسبات یک فرم به خاطر نوع مصالح، عملکرد سازه یا به خاطر روز ساخت وجود دارند. طراح هنوز قادر است که تناسب فرمها و فضاهای یک بنا را کنترل کند. البته علمکرد فضا و نوع فعالیت داخل آن هم بر فرم و تناسب تاثیر می گذارد. مثلا کیفیت یک فضای مربع که دارای چار وجه مساوی است ایستا می باشد.
اگر طول آن افزایش یابد و بر عرضش غلبه کند پویاتر می شود. در حالی که فضاهای مربع و مستطیل شکل محلهای فعالیت را تعریف می کنند، فضاهای خطی انسان را تشویق به حرکت می نمایند و مستعد تقسیم شدن به چند ناحیه هستند.
منظور تمامی تئوریهای تناسبات ایجاد احسا نظم بین اجزا به یک ترکیب بصری است. طبق نظریه اقلیدس نسبت به مقایسه کمی در چند مشابه اطلاق می شود، حال آنکه تناسب به تساوی نسبتها اطلاق می شود. بدین ترتیب سیستم تنظیم تناسب مجموعه ای از نسبتهای ثابت بصری را بین اجزا یک بنا و نیز بین اجزا و کل به وجود می آورد. سیستم های تنظیم تناسب با اعطای تناسباتی مشابه و از یک خانواده به اجزاء یک طرح معماری، از نظر بصری می توانند به چندگانگی اجزا در آن طرح وحدت بخشند.
انواع تناسبات:
۱- هندسی ۲- حسابی ۳- توافقی
تئوریهای مربوط به تناسب:تناسب طلایی:
سیستمهای تناسب ریاضی از فرضیه فیثاغورث که می گوید: “همه چیز عدد است” سرچشمه می گیرد. یکی از این نسبتها که از عهد باستان تا کنون به کار رفته است، تناسب طلایی نام دارد.
یونانیها با توجه به اعتقاداتی که داشتند این تناسب را در پرستشگاههایشان منعکس کردند. این تناسب در کار معماران رنسانس هم کشف شد در همین اواخر ؟ سیستم مدولر خود را بر مبنای تناسب طلایی بنا نمود.
تناسب طلایی از نظر هندسی می تواند به صورت خط تقسیم شده ای تعریف شود که نسبت قسمت کوچکتر آن به بزرگتر مثل قسمت بزرگتر به کلش میباشد.
خطوط نظام دهنده:
اگر اقطار دو مستطیل با هم موازی یا عمود بر هم باشند نشان دهنده آن است که دو مستطیل دارای تناسبات یکسان می باشند این اقاطر نیز خطوطی که به ترتیب عناصر را معین می کنند خطوط نظام دهنده می گویند.
شیوه های ستوان سازی:
در نظر یونانی ها و رمیهای عهد باستان شیوههای ستون سازی در تنظیم تناسبات اجزاء بیان کاملی از زیبایی و هماهنگی را ارائه می دادند. شیوه های ستون سازی وتیرویوس در عهد آگوستوس و وینسولا در دوره رنسانس مشهورترین هستند.
تئوریهای رنسانس:
فیثاغورث پی برد که هماهنگی صداهای سیستم موسیقی یونان را می تواند توسط تصاعد عدیی ساده بیان نمود. اعتقاد فیثاغورث بر این بود که همه چیز بر حسب اعداد ترتیب یافته است.
معماران رنسانس با اعتقاد به اینکه بناهایش باید به یک نظی عالی تعلق داشته باشد به سیستم تناسبات ریاضی یونان رجوع کردند. آنها معتقد بودند که معماری، ریاضیاتی است که به واحدهای فضایی برگردانده شده است.
مدولر:
کولوربوزیه سیستم تنظیم تناسبات خود “مدولر” را تکمیل نمود تا ابعاد هر آنچه که ظرف و مظروف است را به وسیله آن نظام دهد او وسله سنجش خود یعنی مدولر را هم بر پایه ریاضیات و هم بر پایه تناسبات بدن انسان بنا کرد. کولوربوزیه مدولر را بعنوان سیستم سنجشی در نظر گرفت که طولها، وجوه و احجام تابع آن بودند و می توانست مقیاس انسانی را در همه جا برقرار نماید. مدولر قادر بود در مورد بی نهایت ترکیب به کار رود.
کن:
کن واحد سنجش در نیمه دوم قرون وسطی در ژاپن مطرح شد با اینکه کن در اصل فقط برای تعیین فاصله بین دو ستون به کار می رفت و دارای اندازه های متفاوت بود ولی به زودی در معماری مسکونی به صورت استاندارد در آمد در هر حال کن نه فقط اندازه ای برای ساختن بناها بوده بلکه به صورت مدولی زیبا که سازه، مصالح و فضاهای معماری ساختمان سازی ژاپنی را نظمی می داد توسعه یافت.
تناسبات انسانی:
سیستمهای تنظیم تناسبات بر حسب تناسبات انسانی، بر مبنای ابعاد و تناسبات بدن انسان پایه گذاری شده اند. فرمها و فضاها در معماری یا دربرگیرنه یا در تصرف بدن انسان هستند و بنابراین باید به وسیله ابعاد آن تعیین شوند.
اشکالی که در تنظیم تناسبات انسانی وجود دارند نوع انطلاعاتی است که برای کابرد آن مورد نیاز است مانند جنس، سن، نژاد. ابعاد و تناسبات بدن انسان بر تتناسب اشیائی که به کار می بریم و به حجم فضایی ه برای حرکت، فعالیت و استراحت نیاز داریم اثر می گذارد.
مقیاس:
در حالی که تناسب به نسبتهای بین ابعاد واقعی یک فرم یا فضا اطلاق می گردد، مقیاس به چگونگی برداشت ما از نسبت اندازه یک جزء یا یک فضای بنا به اندازه سایر فرمهای مربوط گفته می شود وانواع داریم مقیاس عمومی نسبت اندازه یک قسمت بنابه اندازه سایر فرمهای پیرامونش.
مقیاس انسانی:
نسبت اندازه یک قسمت با یک فضای بنا به ابعاد و تناسبات بدن انسان
سایر عواملی که بر مقیاس فضا اثر خواهد گذاشت عبارت اند از:
شکل، رنگ و نوع سطح
شک و ترتیب باز شوها
نوع و مقیاس عناصری که در درون آن قرار دارند
در بناهای یونان باستان، سطوح و فضاها از موضوعات خود پهلو می گیرند و این روش کار مسائل انتقادی را پدید می آورند، یعنی: هر موضوعی قبل ازاینکه وارد ترکیب با موضوعات دیگر شود، بایستی به تنهایی دارای مفهوم، و تعریف شده باشد.
یک معبد یونانی در ساختمان سازی را، که به وسیله ستونهای متعدد احاطه شده در نظر می گیریم، ستونها با فواصل منطقی و یک خط مستقیم قرار گرفته و پشت آنها دیوار پر و قطور در فاصله ای مناسب به نحو قرار گرفته که سطح و فضای بعدی را به وجود آورده، و با دریافت سایه های ایجاد شده حداکثر برجستگی به عناصر این سطح ارائه گردیده است. دالانهای مساوی تا جایی که در معرض دید قرار دارند.